Arangkada of Leo Lastimosa for April 5, 2012

Kataposang panihapon


Daghang nahitabo nga puno sa kahulogan sa kataposang panihapon ni Kristo uban sa iyang apostoles:  Ang iyang paghugas sa ilang tiil sa wa pang panihapon nagtimaan sa pagpaubos; ang iyang pakigsawo og panihapon nihimo sa apostoles nga iyang mga higala; ug ang iyang paghulagway sa pan nga iyang lawas ug sa bino nga iyang dugo ug paghalad nila ngadto sa apostoles maoy sukaranan sa Santos nga Misa.

Mga makinaadmanon sa kalendaryo nisukwahi hinuon sa pagtuo nga nahitabo ni sa Huwebes.  Mas kumbinsido sila sa Martes, atol sa pagsugod sa dakong piyesta sa paglingkawas sa mga Hudeyo.  Alang nila makahatag ni og igong panahon sa pagdakop, pagsukitsukit ug pagtunglo ni Kristo sa wa pa ilansang sa krus sa Biyernes.

-o0o-

Pinasikad sa tradisyon, kaupat gisilbi ang bino atol sa panihapon.  Ang upat ka baso sa bino nagrepresentar sa pangandoy sa kaluwasan:  Ang unang baso gitawag og baso sa pagkalunsay; ang ikaduha mao ang baso sa paghukom; ang ikatulo mao ang baso sa kaluwasan; ug ang ikaupat mao ang baso sa gingharian.
Managlahi ang pagtuo sa mga Kristiyanos sa nahitabo sa kataposang panihapon:  Nga ang pan ug bino nahimong lawas ug dugo ni Kristo; nga ang pan ug bino wa mausab apan ang presensiya ni Kristo nakahimo nilang balaanon; ug nga ang pan ug bino wa mausab apan nahimong simbolo sa way kinutobang sakripisyo ni Kristo.

-o0o-

Di makalabaw sa kamakahuloganon sa kataposang panihapon ni Kristo ang mas karaang tradisyon sa paghatag og tinuyong pagkaon ngadto sa mga binilanggo usa o duha ka adlaw sa di pa pahamtangan sa silot sa kamatayon.  Gituohan nga gisugdan ni sa karaang Tsina ug sa Greeks, Romans ug Aztecs.
Kahadlok sa pagbalik ug pagpanimawos sa mga kalag sa patyunon nga mga piniriso ang usa sa sukaranan sa tradisyon.  Sa pagdawat sa pagkaon, ang binilanggo giisip nga nitahan sa silot ug nipasaylo sa mga nihukom niya.  Maong gituohan nga kon mas lamiang pagkaon mas lig-ong panagang sa mga buhi gikan sa paghamok sa mga kalag.

-o0o-

Kasagaran sa mga dapit sa Estados Unidos nidili sa paghatag sa mga piniriso og bino ug sigarilyo, nitakda sab og limitasyon sa pagkaon nga kinahanglang di molapas sa $40 (P1,600).  Sa Pransiya, di sila hatagan og pagkaon apan mahimong paimnon.  Gihunong hinuon ang tradisyon sa Texas sa niaging tuig human usa ka piniriso nangayo og makabuhong nga panihapon apan wa mokaon bisan gamay.
Giisip nga usa sa labing talagsaon nga hangyo nga pagkaon sa wa pa siya pahamtangi sa silot nga kamatayon mao ang iya ni Joan of Arc, nga gisunog human gikonbiktong irihis niadtong 1431:  Nga pakalawaton siya og balaanong ostiyas.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 4, 2012

Ebidensiya ni Kristo


Padayong gilalisan hangtod karon unsa kakasaligan ang mga sugilanon sa pagsakripisyo ug pagkamatay ni Kristo.  Labi na kay ang mga sinuwat sa tulo niya ka apostoles, silang Mark, Matthew ug Luke, dako og kalainan sa sinuwat sa laing apostol nga si John.  Pipila ka eksperto sa Bibliya nitumbok sa mosunod nga mga sukaraan sa ilang pagduda:

• Ang mga sugilanon gisuwat 40 ngadto sa 70 ka tuig na human sa kamatayon ni Kristo;
• Ang mga nagsuwat wa makatambong ni makasaksi sa mga panghitabo nga ilang gihulagway;
• Ang pagsawu-sawo sa mga sugilanon pinaagi lang sa baba, nga maoy naandan niadtong higayona, mahimong naka-usab-usab sa istorya pagpahaom sa katuyoan sa mga tawo nga nagsugilon; ug
• Ang katuyoan sa karaang mga sinuwat di ang paghatag og tukmang sugid sa kasaysayan kon dili ang pagbutyag sa espirituhanong kamatuoran ni Kristo.

-o0o-

Apan gawas sa Bibliya, dunay nahipos nga ebidensiya sa kasaysayan mahitungod ni Kristo.  60 ka tuig human sa kamatayon ni Kristo, ang Jewish historian, si Josephus, nisuwat sa iyang librong "Testimonium Flavium":

• Nitumaw si Jesus, usa ka tawo nga manggialamon, nga nakahimo og talagsaong mga butang, magtutudlo sa katawhan nga nihangop sa iyang gibutyag nga kamatuoran sa tumang kalipay;
• Gipaluyohan siya sa daghang Jews ug mga Greek;
• Dihang gikondenar siyang Pilato sa krus, tungod sa pasangil sa dagkong mga opisyal, ang mga nahigugma ni Jesus wa motalaw; ug
• Hangtod karon ang pundok sa mga Kristiyanos (ang ngan sa iyang mga sumusunod) wa mamatay.

Samtang ang Roman Historian, si Tacitus, nisuwat sab sa iyang librong "Annals":  Si Christus gipatay sa mga kamot ni Pontius Pilate atol sa pamunoan ni Tiberius.

-o0o-

Mga detalye sa pagpakamatay ni Kristo gituki nilang St. Augustine ug St. Jerome.  Sa iyang bahin, si St. Ephraem nihatag og dugang detalye:  "Tinuod, ilang giinat ang iyang lawas ug gipakauwawan sa ilang mga bugalbugal.  Ang tawo nga Iyang giumol maoy naghupot sa korona nga tunok.  Siya nga nibuhi sa tanang linalang pinaagi sa iyang gahom nitaon sa iyang bukubuko alang sa ilang lapdos."
Ubang karaang mga sinuwat nidason sa asoy ni John nga gigapos siya sa mga sundawo, "...ang mga kamot ni Kristo hugot kaayong gigapos nga niagas ang dugo gikan sa iyang mga kuko."

-o0o-

Si John sa Fecamp, karaang monghe nga namatay niadtong 1078, nisuwat sa labing nabantog nga paghulagway sa lawas sa himatyong Kristo nga maoy nakadasig sa daghang pintor:
"Iyang hubo nga dughan nangluspad, ang kilid sa iyang lawas napuwa, nainat niyang mga tinai nauga, ang kahayag sa iyang mga mata niawop, tag-as niyang mga bukton nanggahi, nagsinaw niyang mga tuhod nagbitay, way hunong nga dagayday sa dugo nibasa sa gilansangan niyang mga tiil."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 3, 2012

Kasaysayan sa Bibliya

Bibliya maoy giya sa atong pagbalaan sa Semana Santa.  Ang labing bantogang libro sa tibuok kalibotan ug tanang panahon, ang Bibliya maoy kasaligang tinubdan sa kasayuran sa kataposang mga adlaw ni Kristo--gikan sa iyang madaugon nga pagsud sa Jerusalem hangtod sa iyang pag-antos, pagkamatay ug pagkabanhaw.

Ang kapid-an ka kasayuran nga napatik sa Bibliya giingong gihunghong sa Labawng Makagagahom ngadto sa pinili ug gilamdagan nga mga magsusuwat.  Suwayan nato pagsubay ang nagkalainlaing mga libro sa Bibliya:

-o0o-

• Ang pag-umol sa kalibotan hangtod B.C 2000:  Tanang kasayuran gipasa sa mga henerasyon pinaagi sa baba;
• B.C. 2000 ngadto sa B.C. 1500:  Nasuwat ang libro ni Job, ang labing karaan sa Bibliya;
• B.C. 1500 ngadto sa B.C. 1400:  Mga batong gipatikan sa Napu ka Sugo gitugyan ngadtong Moses sa Sinai;
• B.C. 1400 ngadto sa B.C. 400:  Nahingpit ang 39 ka libro sa Daang Kasulatan sa pinulongang Hebrew;
• B.C. 250 ngadto sa B.C. 200:  Gihubad sa pinulongang Greek sa 39 ka libro;
• 45 ngadto sa 100:  Gihubad ang 27 ka libro sa Bag-ong Kasulatan ngadto sa Greek;

-o0o-

• 312:  Unang 50 ka kopya sa Bibliya gipahimo ni Emperador Constantine (naa ron sa Vatican Library sa Roma);
• 382 ngadto sa 384:  Si St. Jerome nihubad sa Bag-ong Kasulatan gikan sa Greek ngadto sa Latin;
• 397:  Ang Third Synod sa Carthage niaprobar sa Bag-ong Kasulatan;
• 390 ngadto sa 405:  Si St. Jerome nihubad sa Bibliyang Hebrew ngadto sa Latin;
• 500:  Ang Bibliya gihubad sa Egyptian, Coptic, Ethiopic, Gothic ug Armenian (nga gihulagway nga labing tukma);
• 600:  Gideklarar sa Simbahang Romano Katiliko ang Latin nga bugtong pinulongan sa Bibliya;
• 735:  Si Bede, English nga historian ug monghe, nihubad sa Bibliya ngadto sa Anglo Saxon;
• 995 ngadto sa 1010:  Si Aelfric, English nga pari, nihubad sa Bibliya ngadto sa Old English;
• 1205:  Si Arsobispo Stephen Langton sa Canterbury nihapnig sa Bibilya ngadto sa chapters;

-o0o-

• 1229:  Gidid-an sa Council of Toulouse ang mga layko (kasarangang mga tawo) sa pagpanag-iya og Bibliya;
• 1381 ngadto sa 1382:  Silang John Mycliffe ug kaubanan nisupak sa simbahan ug nihubad sa Bibliya ngadto sa English;
• 1415:  31 ka tuig human sa kamatayon ni Wycliffe, ang Council of Constance, nipasaka og 260 ka kasong "heresy" batok niya;
• 1428:  44 ka tuig human sa kamatayon ni Wycliffe, gipaugkat sa simbahan ang iyang mga bukog, gidaoban ug gilabay ang abo sa Swift River;
• 1525:  Si William Tyndale nihubad sa Bag-ong Kasulatan gikan sa Greek ngadto sa English;
• 1536:  Si Tyndale gikondenar nga irihis ug gisunog; ug
• 1582:  Sinalikway ang 1,000 ka tuig niyang kamandoan nga Latin rang Bibliya, ang Roma nipublikar sa labing unang English Catholic Bible.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 2, 2012

Di gyod nganlan


Tungod sa bag-ong mga balaod pagpanalipod sa kabataan, ang Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) niusab sa Broadcast Code.  Kini aron magiyahan ang mga magsisibya sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud sa ilang pagtaho ug pagtuki sa mga kaso o kontrobersiya nga naglambigit sa mga bata.
Gawas nga di nganlan ang mga bata, gidid-an ang mga magsisibya sa paghingan sa mga ginikanan ug ubang mga paryente, o sa mga magtutudlo ug kadagkoan sa eskuylahan kon mga tinun-an ang hingtungdan, pag-detalye sa ilang mga pinuy-anan ug paghatag og dugang kasayuran nga makalapas sa ilang katungod sa privacy ug makapasamot lang sa ilang pait nga kasinatian.

-o0o-

Subay sa dakong tinguha pagpanalipod sa mga bata, niumol ang KBP og bag-ong probisyon sa Broadcast Code alang sa TV coverage sa mga kontrobersiya sa mga bata:  Gawas nga taguon ang nawong sa mga bata gikan sa kamera, bantayan sab nga di makita ang bisan unsang timaan nga mahimong mobisto sa ilang pagkatawo o motultol sa ilang pinuy-anan.
Duna pay mga magsisibya nga nakalapas sa mga lagda.  Maong gipaningkamotan sa kadagkoan sa KBP nga mapahinumdoman sila matag karon ug unya.  Dinhi sa Sugbo, gipasabot ang bag-ong mga probisyon sa matag accreditation seminar sa mga magsisibya, bag-o ug daan, nga wa pay lisensiya sa KBP.

-o0o-

Maayong motago og sekreto ang eskuylahan sa mga tinun-an nga gidid-an pagpaso sa gradwasyon.  Wa gyod mahibaw-i sa media ang tigom sa mga tagduma ug sa mga tinun-an ug mga ginikanan niadtong Marso 1 ug 2.  Niulbo ang kontrobersiya, nga karon nahibaw-an na sa tibuok kalibotan, human nikiha ang mga ginikanan.
Human nabisto sa media, wa nay makapugong sa baha sa mga komentaryo pabor ug supak sa tanang hingtungdan.  Nga pulos di anad sa bagyo sa publisidad.  Hinaot nga ang media determinadong mangita og katin-awan sa mga implikasyon sa kaso.  Aron labing dali nga mahusay sa labing makiangayong paagi.  Ug maumol ang mga lagda paglikay sa susamang mga panagsungi.

-o0o-

Inilang sakop sa media nipasabot nako nga wa malapas ang katungod sa mga tinun-an kay ang mga ginikanan maoy niboluntaryo pagpa-interview sa media.  Pasayloa, mosukwahi ko sa iyang baruganan.  Ang pagpakita sa mga ginikanan, ug bisan ang boluntaryong pagtug-an sa mga bata sa ilang ngan, di makapapas sa panginahanglan pagpanalipod sa ilang privacy.
Nisugot ang mga ginikanan nga magpa-interview live sa TV Patrol Central Visayas niadtong Biyernes, ang adlaw sa gradwasyon sa ilang mga anak.  Apan kami ang nanagana.  Bisan patalikdon, di dayon maliwag ang kamera kon mokalit sila og lingi ug atubang.  Maong nihukom ang among news manager, si Mary Ann Uy, nga ang recorded nilang mga pamahayag ang isibya pinaagi sa live report ni Carmi Cavanlit.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com