skip to main |
skip to sidebar
Gugma sa punerarya Ambot nganong ganahan kong magduwa sa silong sa punerarya sa among lungsod niadtong nagtungha pa ko sa elementarya. Bakante ang silong maong makaduwa ko og babuy-baboy didto. Apan mas ganahan kong mohangad sa gingi sa sawog nga tabla kay makita nakong kabahin sa pag-atiman sa mga patayng lawas. Ambot tungod ba kaha kay duol rang punerarya sa eskuylahan. Maong sayon rang tagoan kon di ko ganahang mosud sa klase. Modungan ko sa akong mga maguwang pag-eskuyla. Apan mosimang ko ngadto sa silong sa punerarya. Modungan ko nila og pauli nga morang way nahitabo. Kasagaran, abtan og pila ka semana ang akong palta una makahibawo ang akong mga ginikanan. -o0o-
Dihang nag-boarding house na ko sa kolehiyo ug nabuwag na sa akong mga igsuon, punerarya sab ang ganahan namong katulgan sa akong mga higala. Kon dugay ming makapauli gikan sa among laag ug maseradoan na sa among landlady. Among pilion ang mga haya sa labing dagkong mga kuwarto sa punerarya. Kasagaran inig abot namo namauli nang mga sakop sa pamilya sa minatay ug among maabtan mao na lang ang mga katabang. Nga di magkutikuti sa among pangangkon nga mga paryente sa namatay. Tibuok kasingkasing sila nga motanyag namo og kape ug pagkaon. Ug way pagdudang nitugot namo nga mangatug sa bakanteng mga lingkoranan. -o0o-
Sunod nakong sud sa punerarya dihang namatay ang akong amahan. Gikuyogan nako ang iyang patayng lawas aron maatiman na ug masud sa lungon. Bisan giunsa og pahinumdom ang akong kaugalingon nga ganahan kong motan-aw og mga patayng lawas sa bata pa ko, wa kong kaagwanta nga nagtan-aw, niggawas ug nagpasumangil na lang pagpili og lungon. Kay wa man sa Sugbo ang akong mga maguwang dihang namatay ang among amahan, labihang dakoa sa tabang sa punerarya nako pagkuha sa death certificate ug paghikay sa lubong. Dihang nibanos nang among kaparyentihan, nawani ang ako untang sugyot nga maglubong mi og sayong buntag aron di makahasol sa trapiko. -o0o-
Nangabang mi og gamayng nitso sa minteryo sa Simbahang Katoliko sa Poblacion, Talisay City. Pito ka tuig ang kontrata. Pagkakita sa akong mga maguwang nga gihabwa ang mga bukog sa tapad nga mga nitso kay wa dayon malab-as ang kontrata, nihukom silang ibalhin ang among amahan sa pribadong minteryo duol sa among pinuy-anan sa Opon. Maong sa kalag-kalag di namo mahimamat ang among kaparyentihan sa Talisay. Apan mas duol alang sa akong inahan ug mga igsuon ang pagduaw sa lubong sa akong amahan sa bisan unsang adlaw sa tuig. Sa way pagtuki sa akong kamahiligon sa mga punerarya, usa sa labing unang kabtangan nga akong napalit mao ang luna, nga hangtod karon wa nako igkita, sa pribadong minteryo sa Liloan. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com
Minteryo sa buhi Minteryo sa Carreta, Dakbayan sa Sugbo--Ang kusog nga bunok sa uwan, nga nisangpot sa pagbaha sa dakong bahin dinhi sa sam-ang, napakyas pagbadlong sa katawhan nga determinadong nangandam alang sa kalagkalag. Kasagaran nila mga kawani sa minteryo nga nagkutay sa mga linya sa kuryente ug nanaod sa mga bombilya, namutol sa mga sagbot ug nanghawan sa mga agianan. May pipila na sab nga nagsugod na og panlimpiyo sa mga nitso sa nitaliwan nilang mga minahal sa kinabuhi, nagda sa ilang kaugalingong mga silhig ug pintal, ang uban nanuhol sa mga batan-on nga nanghagad sa ilang serbisyo. May mga nanagkot og mga kandila ug nanghad og mga buwak.-o0o-
Si Maria Solon, 72, maoy labing karaan nga namaligya og kandila ug buwak sa kapilya dinhi. 50 ka tuig na siya ning maong panginabuhi. Bag-o pa siyang minyo nga nagsugod sa panginabuhi. Dinhi siya nanamkon ug nanganak sa tanan niyang mga bata. Tag-peso ang buok sa daot kaayo niyang kandila. Nga mao say presyo sa kandila nga iyang gipamaligya 50 ka tuig nang nilabay. Ang kalainan lang mao nga labihang tamboka sa iyang mga kandila niadto. Kalima pil-on sa gidak-on karon. Kamaguwangan niyang anak nga si Shirley, 52, niingon nga hipuson nila ang tinu sa mga kandila, hulmahon ug ipamaligya pag-usab. Ang lagom na kaayo ilang koloran og puwa.-o0o-
Nadani sang akong pagtagad sa tibuok pamilya--gikan sa apohan ngadto sa mga apo--nga nia na gyod magpuyo sa panteyon. Gitugotan sila sa tag-iya sa panteyon, nga sama nilag apelyido apan di paryente ni kaila, ubos sa kundisyon nga inig kalagkalag limpiyohan nila ang panteyon ug adto una mopuyo sa karaan nilang payag-payag sa daplin sa minteryo. Dinhi nagpuyo ang ilang mga ginikanan tulo ka dekada nang nilabay. Dihang gitawag pa ning dapita nga Sito Campo Santo. Apan dihang gipalapdan ang minteryo, gipapahawa sila. Gipabalik ra sab hinuon dihang ang ilang amahan gipatrabaho sa mga tagduma sa minteryo.-o0o-
Maibanan, kon di man hingpit nga masulbad, ang kakuwang sa mga pinuy-anan sa mga buhi kon sundon ni sa mga tag-iya sa mga mosuleyo sa ubang mga minteryo. May mga mosuleyo nga mas habog ug mas lig-on pa kay sa tinuod nga mga pinuy-anan. Apan magmingaw lang sa ubang mga adlaw. Kining pamilya nga nagsugod na og pangligdas sa panteyon aron mangatug, bisan gilibotan sa mga minatay, way nahibudngan. Gawas lang niadtong usa ka higayon, duha ka tuig nang nilabay, dihang usa sa ilang anak nga nakig-inom sa iyang mga higala nakakita og tawo nga nagkalapok, nagguyod og kadena, nitapad nila ug way tingog nga naghilak. Nagtuo silang biktima siya sa vigilantes maong ilang gidagkot sa dakong krus aron di na mopakita pagbalik. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com
Mga sinalikway Haskang taphawa sa sukmat ni Senador Migz Zubiri ni Presidente Noynoy Aquino. Kon naminaw pa lang kuno unta si Aquino sa iyang sugyot nga iuswag ang piniliay sa barangay ug Sangguniang Kabataan (SK), di kuno unta magkayamukat ang kalihokan. Gibasol niya si Aquino nga gahi og ulo ug nagpataka lang og paminaw sa banga niyang mga magtatambag. Maayo tingaling unahon pagsilhig ni Zubiri ang iyang kaugalingong nataran. Usa siya sa mga magbabalaod nga nagtakda sa piniliay sa barangay ug SK sa kataposang Lunes sa Oktubre matag tulo ka tuig. Kon nilikoy ang iyang panghunahuna ug nagtinguha pagyatak sa balaod nga siya ra say naghimo, di siya angayng moangin sa uban.-o0o-
Kon naghigwaos gyod si Zubiri paglangay sa piniliay, di si Aquino maoy angay niyang sukmatan. Ang iyang kaubanan nga mga magbabalaod maoy nibasura sa iyang balaudnon ug sa ubang mga sugyot pag-uswag sa piniliay. Kon determinado gyod sa iyang awhag, angay siyang nangampanya sa mga senador ug mga kongresista pagsupak sa kabubut-on sa Malakanyang. Way kalainan si Zubiri sa batang way buot nga labihang nakangaab kay wa tumani sa iyang gusto. Inay dawaton nga napilde siya sa gawasnong duwa sa mga puwersa sa politika, padayong niinsistir nga siyay sakto ug ang tanang nisukwahi niya gipugos pag-angkon sa dako nilang sayop.-o0o-
Unsa may mas dakong sayop? Ang wa magkadimao nga pagkaduma sa piniliay--nga iyang responsibilidad sa Comelec ug di sa Malakanyang--o ang pagbugalbugal og inat-inat sa mga termino sa mga opisyal sa barangay ug SK depende unsay uk-ok nga mosud sa bakukang sa mga magbabalaod samang Zubiri? Si Zubiri ang angayng mangayo og pasaylo ngadto sa mga botante. Gipakaubos niya pag-ayo ang ilang balaanong katungod sa pagpili nga giyanu-yano ra niya sila og uwat paghatag-bawi sa kahigayonan pagpili sa mga tagduma sa kabarangayan ug kabatan-onan. Mahimong tinuod nga gahi og ulo si Aquino. Nga mas maayo kay sa kang Zubiri nga nihupong na pag-ayo.-o0o-
Isip buta nga tigpaluyo sa pamunoan nga nagpasiugda sa Hello Garci scandalm ug isip usa sa gipasanginlang nakapahimus sa naandang lapad nga tikas sa piniliay sa pipila ka bahin sa Mindanao, angayng pahinumdoman si Zubiri nga ang Comelec, ubos sa balaod, independente gikan sa Malakanyang. Ug nga si Aquino, lahi sa amo ni Zubiri nga si Gloria Arroyo, wa mangambisyon paggawong sa Comelec. Maayo tingaling dawaton nang Zubiri ang kamatuoran nga natapos nang malipayon nilang mga adlaw. Kanus-a bisan unsay ilang gusto matuman. Nga niabot nang adlaw sa panudya. Batok sa mga nagtungkawo sa gahom nga, inay manalipod sa interes sa kinabag-an, nipaburot sa personal nilang kabulahanan. Sama nilang Arroyo, Zubiri ug kaubanan nga wa pang kamatngon nga gisalikway na sila sa katawhan. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com
Gahom nga gitahan Sama sa nangaging mga piniliay, di lang sa barangay ug Sangguniang Kabataan (SK), apiki lang gihapon ang Comelec sa pagpangandam sa mga panginahanglan sa piniliay. Sama sa nangaging mga piniliay, napakyas lang gihapon ang Comelec pagpatuman sa lagda nga nagdili sa pagpanginlabot sa mga politiko ug mga partido. Sama sa nangaging mga piniliay, hapit tanang piliunon nilapas sa labing batakan nga mga lagda sa pagpangampanya--gikan sa mas dagko kay sa gitugotan nga posters ug streamers ngadto sa way pupanagana nga pinalitay sa mga boto. Sama sa nangaging mga piniliay, mga anak, asawa ug mga itoy lang gihapon sa mga politiko ang nidominar sa mga nanagan. Nganong magpaabot man ta nga molambo ang atong mga barangay human sa piniliay? -o0o-
Apan nisalmot lang gihapon ta sa piniliay. Di tingali ta sama kadaghan niadtong Mayo, apan nitunga lang gihapon ta sa mga presinto. Di tingali sama kamadasigon sa pagkapupos na sa termino ni kanhi presidente Gloria Arroyo, apan nagtipig lang gihapon sa kinauyokan nga bahin sa atong galamhan sa pangindahay nga ang naandan nga pagpabaya ug pagpahimus kapulihan na unta og mas matinud-anon ug mas makiangayon nga pangalagad. Kay samtang nagpitik pang kasingkasing, motuyhakaw ang way kinutoban nga paglaom nga moabot ra ang dugay nang gisaad nga adlaw sa kagawasan gikan sa kakabos ug inhustisya.-o0o-
Sama sa naandan, wa tay gihimo. Igo lang nagtan-aw sa way kukauwaw nga kalapasan sa mga lagda. Nilingiw ganing uban gikan sa mas makauuwaw nga paggamit sa kahimanan sa kagamhanan alang sa kampanya ug pagpanghudlat sa mga silingan nga nangahas pagpadayag sa sukwahi nilang baruganan. Sama sa naandan, wa tinud-a pagtuki ang kaligdong ug katakos sa mga nanagan. Sa presinto na gisuhid bisan unsay mahinumdoman sa nalista nga mga ngan. Sa adlaw na sa piniliay nangutana kinsay angayng saligan. Katapol? Kahadlok? Kalinga sa pag-atiman sa giisip nga mas mahinungdanong pagpalambo sa personal nga mga interes? O kapuol na sa pagpakabana? Wa na tinuod mangiyugpos apan nagpabilin nga hinigtan. -o0o-
Kumbinsido ta nga ang barangay, sunod sa pamilya, maoy labing batakan ug mahinungdanon nga ang-ang sa kagamhanan. Di ta molalis nga ang mga tagduma sa barangay dako kaayo og mahimo paghimong mas hapsay, mas malinawon ug mas malambuon sa atong pinuy-anan ug katilingban. Gidawat nato ang kamatuoran nga way higanteng kausaban nga mahitabo sa Malakanyang kon di manukad sa atong kaugalingong nataran. Gitudloan ta sa kasaysayan nga kon pabilin nga mag-iyahay, padayon tang daugdaugon sa naghari nga hut-ong nga mao ray way puol nga nagpuli-puli pagtungkawo sa gahom. Apan padayong gipasagdan ang atong mga barangay. Padayon natong gitahan ang tinuoray nga gahom sa pagpanimon sa atong kaugmaon. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com
