Arangkada of Leo Lastimosa for December 28, 2008

                        KUMBIRA SA KAPAMILYA

 

            TV Barn, ABS-CBN Cebu Broadcast Complex—Sa ikaduhang higayon karong tuiga, ug sa ikawalo nga higayon sa niaging upat na ka tuig, gipahigayon na sab dinhi ang "Kumbira sa Kapamilya."  Matag sumad sa DYAB Abante Bisaya sa Hunyo ug sa Sabado sa tungatunga sa Pasko ug bag-ong tuig, ang among mga tigpaminaw uban ang ilang bawon magtapok, maghimamat, mag-ila-ila ug molab-as ug mopalambo sa ilang panaghigala sa kahanginan.

            Bisan nagbunok ang uwan ganinang buntag, naghuot ang gatosan ka mga tigpaminaw nga gikan sa nagkalainlaing dakbayan ug kalungsoran sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan sa Bohol, Leyte, Negros Oriental ug sa Mindanao.

-o0o-

            Ang Kumbira gisugdan pinaagi sa Santos nga Misa nga giduma ni Padre Bernard Oyao gikan sa among parokya sa Our Lady of Fatima Parish sa Basak, Mandaue City.  Wa magpahibawo ug hilom nga nitambong sa misa si Padre Nestor Atillo nga nadestino niadto sa Consolacion ug karon naa na sa Dakbayan sa Talisay.

            Nanghinaot mi nga mas molambo pa ang panagtambayayong tali sa ABS-CBN Cebu ug sa among parokya nga giduma ni Padre Joy Danao sa bag-ong tuig.  Duha nila ka misa matag Dominggo ang gisibya karong tuiga sa DYAB 1512 khz ug sa DYLS 97.1 mhz.  Gisibya sab namo ang ilang "Misa de Gallo" di lang sa Sugbo kon dili sa tibuok nasud ug tibuok gyong kalibotan.

-o0o-

            Nga maoy usa sa dakong nahitabo sa DYAB Abante Bisaya karong tuiga.  Human sa 13 ka tuig nga nia ri mi magtikaw-tikaw sa Kabisay-an ug Mindanao, sa usa ka pamilok ug salamat sa bag-ong teknolohiya mabati ug makita pa gyod ang among mga tulomanon sa bisan asang suok sa kalibotan nga dunay Internet access.

            Kon wa pa mong katultol sa DYAB Cebu Live Webcast, mabati ug makita mi pinaagi sa pag-click ning mosunod nga link:  http://tinyurl.com/abcebu.  Mahinabi ninyo ang ubang mga tigpaminaw pinaagi sa public chat box ug makatimang mo sa mga tulomanon pinaagi sa chat sa Yahoo ug MSN Messengers ug Google Talk, ang among account name dyab1512.

-o0o-

            Mao nga di lang ang gatosan nga nagpunsisok dinhi kon dili hasta nang mga Sugbuanon sa ubang kanasuran ang nakaapil sa kasaulogan.  Wa hinuon mi mas taas nga kable nga makainat sa webcam gikan sa announcer's booth paingon dinhi sa TV barn.  Mao nga mangayo mig pasaylo nga wa mapakita sa webcast ang mabulukong kumbira.

            Sa makausa pa, napugos na sab pagkanta ang DYAB anchors sama nilang Atty. Ina Asirit, Atty. Pat Acabodillo, Jeffrey Astillo, Bob Malazarte, Vilma Andales, Jenny Rica Vidad, Edgar Gutierrez, RC Dalaguit, Marlon Bellita, Edison delos Angeles, Ramil Ayuman, Ahmed Cuizon, Jun Tariman, June Perez, Tisha Ylaya, June Berongan, Juve Villar, Adrian Diongzon, Neda Avinante ug Dr. Fidelis Quiza.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 27, 2008

              BONUS PAPATING

 

            Maayo tingali nga sa di pa matapos ang tuig ipasabot sa lokal ug nasudnong mga opisyal sa kagamhanan ang makalilisang nga bonus nga ilang nadawat alang sa Pasko.  Akong namat-an og buot mao nga ang bonus maoy pahalipay sa maayong mga buhat sa mga kawani ug sa kadako sa ginansiya sa ilang mga kompaniya.  Nga di maangkon sa mga opisyal ug mga kawani sa kagamhanan:

·        Ang pangalagad sa mga opisyal ug mga kawani sa kagamhanan nagpabilin nga naapil sa mga labing salawayon—labi na sa natad sa kalangay ug kakurakot—sa tibuok kalibotan; ug

·        Ang kagamhanan hagbay rang nangwaldas sa kuwarta nga mas dako kay sa iyang kita.

-o0o-

            Ang kadako sa bonus nga gipiyestahan sa mga kawani sa nasudnong kagamhanan ug sa lokal nga kagamhanan labihan kalang-og.  Kon sud-ungon atubangan sa kakabos sa pangalagad nga ilang nahatag ngadto sa mga magbubuhis—nga kon simbako nakalimot sila maoy tinuod nga mga tag-iya sa kuwarta nga ilang giilogan—ug sa kadako sa alkanse sa budget nga ilang namugna.

            Kon may nahibilin sila nga bisan gamay na lang nga kauwaw, o bisan kaikog na lang, angay nga iuli ang matag usa ka dako nga ilang nadawat.  Hangtod nga mahatag na ngadto sa katawhan ang labing batakan nila nga mga panginahanglan ug mahugasan nang tanang transaksiyon gikan sa nangalisbo nga pangurakot.

-o0o-

            Dihang gipasigarbo sa Malakanyang nga P10,000 ang madawat sa matag kawani sa nasudnong kagamhanan, nitumaw ang kabalaka nga ang nasudnong mga buhatan ug ang mga barangay, lungsod, dakbayan ug lalawigan nga naninuod pagpatuman sa ilang mga proyekto wa nay igong savings nga ikapahalipay sa ilang mga kawani.

            Apan hapit tanang nasudnong mga buhatan ug local government units ang nakahatag sa bonus.  Ang uban wa pa gani kukaikog nga nagpabaha og mas dagko nga mga gasa—gikan sa hatag-bawi nga P12,000 sa Kapitolyo sa Sugbo ngadto sa P35,000 sa Talisay City ug P45,000 sa San Fernando.  Wa gyod diay mapili.

-o0o-

            Unsa man sab diay atong gipaabot?  Nga duna pay tinarung nga buhat ning atong kagamhanan?  Human nabisto ang lapad nga pagpanikas sa piniliay sa 2004 ug ang makalilisang nga mga kawat sa unang mga takna pa lang gani sa pagbanos nila sa gahom, magpaabot pa bat a nga mokalit lang silag kabut-an ug kaligdong?

            Ang mga pasangil sa pangurakot ug pahimus, inay tarungon pagtubag, way pupanagana nga gitabonan ginamit ang kinatibuk-ang makinarya sa kagamhanan—bahala nag nabuong nang kadungganan sa tanang demokratikanhong mga institusyon.  Ang katawhan inay maningil og kaangayan nangiyugpos lang ug naghinan-aw.  Mao nga ang mga nangyatak sa mga lagda ug ang mga nakakita apan nilingiw sa kalapasan, inay mangayo og pasaylo sa ilang pakauwaw, naningil na hinuon og bonus.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 24, 2008

              WALDAS SA PUNDO

 

       Nganong duna may sobra nga P11.6 bilyones ang nasudnong kagamhanan alang sa bonus sa mga kawani ug mga opisyal sa kagamhanan dayong tapos sa tuig?  Nga sa tibuok tuig nagsige man og pamalibad nga kuwang ang pundo alang sa labing batakan nga mga panginahanglan sa katawhan?

            Nganong wa may igong mga tambal, o bisan mga higdaanan na lang, sa mga tambalanan?  Nganong wa may igong classrooms, mga libro ug mga magtutudlo?  Nganong wa pa man matukod ang gisaad nga kadalananan ug mga taytayan?  Samtang nagpatas-anay ang nagkalainlain nga mga buhatan sa kagamhanan sa sobra nilang pundo alang sa bonus sa ilang mga opisyal ug mga kawani?

-o0o-

            Sa gisugyot nga P1.4 trilyones nga nasudnong budget alang sa 2009, sobra sa katunga ang gigapos na pagbayad sa langyaw nga mga utang.  Sa gamay na lang bahin nga nabilin alang sa way kinutoban nga mga gasto pagtubag sa mga panginahanglan sa katawhan, binilyon ka pesos pa gyoy makibhang alang sa pork barrel nga way klarong paingnan ug intelligence funds nga way klarong kuwentada.

            Sa ato pa, mumho na lang intawoy nahibilin alang sa tinuoray nga mga gastohan sa kagamhanan.  Apan ang kadaginuton na lang sa panudlanan wa kapugong sa mga tagduma sa nagkalainlaing mga buhatan pagtinihik pag-ayo sa gasto aron may dako pa nga mahibilin alang sa ilang mga pinaskohan dayong tapos sa tuig.

-o0o-

            Usa sa batakan nga sukdanan sa kaligdong ug katakos sa kagamhanan mao ang pagtilok sa nasudnong panudlanan aron igasto ug ipatuman sa tanang giumol nga mga proyekto ug mga programa.  Di tinubdan sa garbo, hinunoa sa kauwawan, kon may sobra sa panudlanan inig tapos sa tuig.

            Kay mahimong nagkahulogan kini nga wa mapatuman ang tanang mga proyekto ug mga programa nga pulos gitumong pagtagbaw sa mga panginahanglan sa katawhan.  Mahimo sab nga gipaburot ang mga banabana sa aktuwal nga gasto sa nagkalainlain nga mga buhatan.

-o0o-

            Mas law-ay pa gyod kon gituyo pagtanggong ang pundo aron nga di mahurot.  Bahala na kon padayon nga nagmingaw ang district hospitals samtang nangamatay ang ilang mga pasyente, nabuktot ang mga tinun-an sa makalilisang nga mga bayranan alang sa seguridad, tubig ug kuryente sa public schools, ug gipanggutom ang kinabag-an sa katawhan.

            Mao ni ang naandan sa pamunoang Arroyo.  Gihikawan sa labing batakan nga pangalagad ang labing daghan.  Aron lang pagtino nga mag-piyesta ang pipila sa Pasko ug bag-ong tuig.  Nga ang tinuod nga tuyo mao ang pag-ulog-ulog.  Aron nga pasagdan ang labing dagko nga mga nagtungkawo sa gahom sa mas dagko nila nga pahimus, mas bangis nila nga pangurakot ug mas maliputon nila nga pagtampok sa bukubuko sa kabos nga mga magbubuhis nga way kukaluoy nga gihimo nilang gatasan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 23, 2008

                   SUMBALIK SA BARKO

 

          Atubangan sa padayon nga pagtidlom sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan ug sa inanay nang pag-us-os sa plitehan sa mga sakyanan nga pamasahero, di kalikayan nga mosibaw sab ang awhag sa mga konsumidor nga laslasan ang plitehan sa mga barko.  Ang Marina (Maritime Industry Authority) nanghunaw dayon.  Sama sa ubang mga buhatan sa kagamhanan nipasabot nga wa na silay gahom pagtakda sa plitehan.  Kay deregulated na sab ang industriya sa mga barko.

          Sa ilang bahin, ang mga kompaniya sa barko niinsistir nga mas ubos na karon ang ilang plitehan.  Apan pasiunang pakisusi sa DYAB Radyo Patrol nagbutyag nga way us-os sa plite.  Igo lang silang nag-promo alang sa Pasko.

-o0o-

          Kon may mga kompaniya pa sa barko nga nagtuo nga makapatuyang sila pagpaburot sa ilang ginansiya ug moapas pang mga pasahero sa taas nilang plitehan, duna koy daotang balita alang nila:  Nabiyaan sila sa panahon.  Padayon nga nagtidlom ang gidaghanon sa ilang mga pasahero.  Madani lang pagbalik ang ilang mga suki kon paus-osan ang ilang plitehan ug palambuon ang kalidad sa ilang serbisyo.

          Salamat sa mas tulin nga pagtidlom sa plitehan sa mga ayroplano, ug sa dugang o bag-o nga mga ruta sa mga ayroplano gikan ug ngadto sa mga lalawigan nga nagsalig lang sa mga barko sa una, mas paspas nga makatilaw  ang mga kompaniya sa barko sa sumbalik sa ilang pahimus.

-o0o-

          Ang kamatuoran mao nga di nang kaginansiya ang mga barko kon magsalig lang sa mga pasahero.  Kasagaran sa ilang mga pasahero hagbay rang nikagiw.  Tua na karon magpunsisok sa baratong flights sa mga ayroplano.  Naanad sila sa kakabos sa serbisyo sa mga barko mao nga pipila ray nikiha sa kahasol ug kalangay ug pagkatanggong sa mga tugpahanan.

          Ang gisaligan ron sa mga kompaniya sa barko mao ang mga kargamento.  Maong di kahibudngan nga dunay mga barkong pamasahero nga pipila ray pasahero.  Apan nag-awas bisan ang cabins sa mga kargamento.

-o0o-

          Gawasnong merkado maoy labing kasaligan nga alyado sa mga pasahero.  Apan di ni igong sukaranan nga mangiyugpos na lang ang Marina ug ubang mga buhatan sa kagamhanan nga gitahasan pagpanalipod sa publiko.  Daghang kalapasan nga nahimo ang mga kompaniya sa barko nga angayng pahamtangan og dinalian nga silot.  Nga di kinahanglan nga siyam-siyaman ang mga pasahero pagpaabot sa hingpit nga pagtikyaob sa ilang patigayon.

          Dako ang kahigayonan nga ang itudlo nga sunod nga administrador sa Marina gikan gihapon sa Sugbo.  Apan kon tinuod ang pasangil ni kanhi administrador Vic Suazo, nga kasagaran sa mga opisyal sa Marina sa Sugbo ug Central Visayas naa sa payroll sa mga kompaniya sa barko, mao nga padayon nga nakalutaw ang mga lungon sa kadagatan, manguros na lang tang daan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 22, 2008

                   TINUOD NGA ALAS

 

          Di si Barack Obama.  Ni si Presidente Arroyo.  Kon dili ang konsumidor.  Di ang labing gamhanan nga mga opisyal ni mga kagamhanan sa kalibotan.  Kon dili ang way ngan ni dagway nga mga konsumidor.  Ang makasulbad sa kalibotanon nga krisis sa ekonomiya. 

Ang tanan nga gisugyot ug gipatuman nga mga sulbad sa labing dako nga krisis sa ekonomiya sa atong panahon pulos gitumong pagkumbinser sa mga konsumidor sa paggasto.  Ang pagbuak sa mga alkansiya ug pagbuhi sa tinipigan nga kuwarta sa labing gagmay, nga maoy labing daghan, nga mga konsumidor maoy giisip nga yawe pagbuhi pagbalik sa kalibotanong ekonomiya.

-o0o-

          Ang tanang nangangkon nga mga eksperto sa ekonomiya, nga nagtinabangay na karon pagsulbad sa labing grabeng paghagsa sa kalibotanong ekonomiya sukad sa Great Depression sa 1930s, naglumba pagpatuman sa nagkalainlain nga matang sa bailout sa nahagsa nga mga bangko ug mga industrisya.  Nagbuwa-buwa ang ilang mga baba sa mga termino nga sila ray makasabot.  Apan ang ilang kalamposan o kapakyasan nag-agad sa lihok sa hut-ong sa katawhan nga di kaambas sa ang-ang sa ilang kaalam ug katigayonan.  Nga gipaabot nga mag-agad-agad lang bisan unsay ilang sugo.

          Karon ang konsumidor nay hawod.  Ang iyang paggasto o di paggasto maoy makapabangon o makapahagsa sa kalibotanong ekonomiya.

-o0o-

          Kon tipigan sa mga konsumidor ang ilang kuwarta mahagsa ang ekonomiya.  Way mga produkto nga mahalin, way mga serbisyo nga mabayran ug way patigayon nga makalihok.

          Bisan kon ang mga konsumidor ra say maigo sa paghagsa sa ekonomiya—silay maibanan o mawad-an gyod og trabaho, silay masakmitan og kabtangan o mapapahawa gyod sa ilang mga pinuy-anan—igo na nga nakaamgo sa ilang gahom.  Nga sila diay ang tinuod nga alas.  Nga di diay sila inutil nga tigpaniid lang sa salida sa higanteng mga magpapatigayon.  Nga sila diay ang tinuorayng tinubdan sa labing dagkong katigayonan sa kalibotan.

-o0o-

          Hinaot nga ang konsumidor di na motahan sa iyang kahawod.  Hinaot nga bisan unsa niya kayano ug kakabos di na siya moduko lang ug magpaawot sa mga tigpaka aron ingnon.  Kon ang mga konsumidor maoy makahaw-as sa kalibotan gikan sa krisis, angay sila nga patingugon.  Angayng patalinghugan ang ilang hunahuna.  Ug tahuron ang ilang baruganan.

          Sa ato pa, ang mga konsumidor di na angay nga modawat lang bisan unsay ihukad sa mga merkado.  Sila nay magpili unsay ilang paliton.  Sila nay magbuot unsay ilang gastohan.  Tungod sa ilang kadaghan, sila nay mohukom kinsay gantihan.  Ug kinsay silotan.  Di na diay sila kutob lang sa paghilak atubangan sa pinadaylang nga mga pagpahimus ug pagpamintaha.  Mahimo na diay nila nga badlungon ang kahakog.  Ug pasidunggan ang mga naningkamot alang sa labing dakong kaayuhan alang sa labing daghan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com