Arangkada of Leo Lastimosa for November 28, 2010

Bugkos sa Pinoy

Dunay duha ka buwag nga bag-ong mga pagtuon nga pulos nisuway pagsukod sa pag-ila sa mga Pilipinhon sa ilang kaugalingon, pinasikad sa managlahi nga mga panghitabo, nga niresulta sa managlahi nga panglantaw:

• Usa ka pagtuon nakakaplag nga mapagarbuhon kaayo ang mga Pinoy nga moangkon nga Pilipino sila matag daog ni Manny Pacquiao batok sa langyaw nga mga boksidor; ug
• Laing pagtuon nakakaplag nga maglisod ang mga Pinoy pag-ila sa ilang kaugalngon nga Pilipino pagkahuman sa kamatayon sa lokal ug langyawng mga bihag human sa duguon nga hostage crisis sa Luneta niadtong Agosto.

-o0o-

Gipasabot sa mga tigpasiugda nga ang ilang mga pagtuon kuwang pa aron mamahimong makiangayon nga sukaranan sa pagsusi unsay gyoy tinuoray nga pagtan-aw sa mga Pinoy sa ilang kaugalingon.  Gikinahanglan pa ang dugang, mas lapad ug mas lawom nga mga pagtuon una mapatin-aw kining maong higanteng kalibog.
Apan ang duha ka pagtuon igo lang nidason sa atong inadlaw nga mga kasinatian.  May Pinoy gani nga mosikat sa ubang kanasuran, mobukad ang atong atay ug motuyhakaw ang atong garbo paggakos nila.  Apan may Pinoy gani nga magpakauwaw, labi na kon mabantang sa tibuok kalibotan, di ta ganahan nga moila niya.  Tokar-tokar ba diay ang atong pagka Pinoy?  Mao ba ni hinungdan nga hangtod karon lisod kaayo tang hiusahon?

-o0o-

Ambot kanus-a ni nagsugod:  Sa ato pa bang nag-iyahay nga katiguwangan?  O sa panahon na, ug gipasamotan na lang, sa pagpangulipon sa mga langyaw?  Ang mga Katsila, Amerikanhon ug Hapones pulos nisabong nato.  Aron mag-unay ug magkatibuwaag.  Inay maghugpong sa pagpalingkawas sa atong kaugalingon.
Ang atong katiguwangan wa mosagop sa kamatuoran nga usa ta ka nasud ug katawhan.  Hangtod nakaamgo sa bugkos sa atong kaliwat silang Jose Rizal ug Sultan Kudarat.  Apan way naminaw ni Rizal (Si Andres Bonifacio niila sa iyang rebolusyon nga ila sa Katagalogan).  Ug si Kudarat, samtang nagmalampuson pagpabiling gawasnon sa iyang teritoryo sa Mindanao, nigamit sa panaghiusa pag-umol og business model nga gisunod sa Abu Sayyaf.

-o0o-

Kanus-a makaamgo ang mga Pinoy nga managsama ang bulok sa atong panit, nga puno sa kamabayanihon ang atong kasaysayan ug nga wa tay di mahimo kon magkahiusa lang?  Kanus-a ta mohunong pagpaburot sa pipila ka mga butang nga makapaaway, ug mosugod pagpalambo sa mas daghang mga butang nga makahugpong, sa mga Sugbuanon, Tagalog, Ilonggo, Tausug, Ilokano, Bol-anon, Waray ug uban natong kaliwat?
Daotang balita alang sa mga politiko nga nagdahom nga ilang mapadayon ang maniobra sa mga langyaw pagbuak-buak sa atong katiguwangan:  Natilawan na natong garbo sa panaghiusa, bisan unsa kadaklit, sa mga rebolusyon sa Edsa, mga kadaogan nilang Pacquiao ug ubang bantogang mga Pinoy; ug kining hiniusang kasinatian mas gamhanan ug malungtaron kay wali nilang Rizal ug Kudarat.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 27, 2010

Global ang local

Human sa upat ka dekada isip usa sa labing dakong haligi sa industriya sa musika, ug pila ka buwan human hingpit nga nabuak ang iyang Apo Hiking Society, si Jim Paredes nipahibawo sa alang niya di malalis nga kamatuoran:  Malampuson nga makasud sa kalibotanong merkado ang musikang Pinoy kon mopatigbabaw sa iyang tinuod nga tingog, bulok ug mensahe.

Matod ni Paredes ang nangaging mga pagsuway sa Pinoy nga mga kompositor ug mga mag-aawit pagsud sa Estados Unidos ug ubang kanasuran napakyas.  Kay ang mga mag-aawit ray Pinoy.  Ang ilang mga awit ug mensahe hinuwaman gikan sa mas naila na nga mga langyaw.

-o0o-

Si Paredes nituki sa kasaysayan sa OPM (Original Pilipino Music) atol sa tigom sa mga representante sa nagkalainlaing sektor nga naglihok sa industriya sa musika--gikan sa pagpangopya nato sa mga Kano niadtong 1960s ug sa pagtumaw ug pagdominar sa OPMs (nga termino ni Danny Javier, kauban ni Paredes sa Apo) sa 1970s ug 1980s, hangtod sa pagbalik na sab natog pangopya sa mga Kano sa 1990s hangtod karon.
Alang ni Paredes duha ra ka awit sa Pilipinas ang nailhan sa tibuok kalibotan:

• Anak ni Freddie Aguilar (nga gihubad sa nagkalainlaing pinulongan, apan mas gipalabi sa mga langyaw ang orihinal nga Tinagalog); ug
• Dahil sa Iyo (tungod ni kanhi unang ginang Imelda Marcos, kinsa nakakumbinser sa Lettermen paghimo sa ilang kaugalingong bersiyon).

-o0o-

Gihulagway ni Paredes silang Charice Pempengco, Arnel Pineda ug Lea Salonga, ang tulo ka Pinoy nga mga mag-aawit nga nabantog pag-ayo sa tibuok kalibotan, nga mga "hardware."  Apan di gyod sila tinuod nga sukaranan paghimong kalibotanon sa musikang Pinoy kay igo ra man silang nikanta sa langyawng mga awit.
Ang "software" sa musikang Pinoy, alang ni Paredes, mao ang paggamit sa mga pinulongan sa nagkalainlaing lalawigan sa Pilipinas, tuno ug mensahe nga maghulagway sa adunahan natong kultura ug kasaysayan.  Nga niya pa mas dako og kahigayonan nga maggikan sa mga musikero sa Mindanao.

-o0o-

Giawhag ni Paredes ang mga magsusuwat, mag-aawit, mga sakop sa media ug ubang sektor sa pagsugod na paghiusa sa pagdasig sa katawhan sa paghupot og garbo, pagmahal ug pagpatigbabaw sa ilang kaugalingong kultura, inay pag-umol og mga panagway pinasikad sa ilang gihangad nga mga langyaw.
Nipasabot si Paredes nga mohatag lang og pagtagad ang ubang kanasuran sa mga awit nga Pinoy kon paluyohan sila sa kinabag-an sa katawhang Pilipinhon.  Gitumbok niya ang mga awit sa Korea, Africa ug Latin America nga nisikat lang dihang nabantog na pag-ayo sa mga nasud nga ilang gigikanan.  Nga kasagaran nagpabilin sa ilang orihinal nga titik ug tuno, wa Ininglesa ni ipahaom sa mga estilo nga naandan sa Hollywood o sa Billboard Top 40.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 26, 2010

Kaligdong ni Enteng

Si Vicente "Enteng" Romano una nakong nailhan kapin sa usa ka dekada sa wa pa matudlo nga undersecretary sa Department of Tourism.  Siyay usa sa labing unang nagtudlo nako sa daghang mapuslanong mga butang nga mahimo sa internet.  Sama sa pagpalagpot sa usa ka kurakot nga presidente.

Di pa kong kahibawo unsaon pag-access sa internet dihang iyang gilusad ang elagda.com pagtigom og mga pirma pagtangtang ni kanhi presidente Joseph Estrada.  Puwerte nakong lipaya pagkahibawo nga makahimo diay ko pagtampo ug pagdawat og mga artikulo batok ni Erap pinaagi sa akong email account sa ABS-CBN.  Sa wa pang elagda.com, way nakasulti nako nga makapada diay kog email gawas sa kompaniya.

-o0o-

Una nakong gikatagbo si Romano gawas sa internet sa seminar nga iyang giduma pagtudlo namo unsaon pagpatuman ang usa ka proyekto sa gitakda nga panahon, sa way paglapas sa budget, sa paghapsay sa tampo sa mga kawani nga dunay laing mga gimbuhaton, apil nang pagkuwenta sa ilang suholan ug mga benepisyo sa normal nga mga adlaw o kon kinahanglan silang patrabahuon sa holidays o sa weekends.
Nagduka ko sa iyang seminar, apan nangisog ko pagpaila niya, pagpasalamat sa iyang elagda.com ug pagpadayag og pagpaluyo sa bag-o niyang mga kawsa (apil nang pag-awhag sa resignasyon ni kanhi presidente Gloria Arroyo niadtong higayona).

-o0o-

Sunod nakong nakit-an si Romano isip haligi sa Black and White Movement.  Gihangop nako ang hingpit nilang pagpaluyo ni NBN star witness Jun Lozada.  Nabalaka ko pagkakita niya sa telebisyon nga gidakop tungod sa usa sa ilang mga protesta batok ni Arroyo.
Labihan nakong kuganga pagkahibawo karong bag-o nga natudlo diay siya sa DOT.  Dihang gipahibawo sa DOT ang higante nilang kampanya sa Facebook ug ubang social media networks, nakaseguro ko nga si Romano ang usa sa mga tigpasiugda.  Apan wa gyod ko magdahom nga si Romano diay ang utok sa kontrobersiyal nga kampanyang "Pilipinas Kay Ganda."

-o0o-

Wa kong kapangahas og pangutana ni Romano nganong, sa kakusganon niyang niawhag og transparency sa mga pamunoan nilang Erap ug Gloria, napakyas man siya sa pagkonsulta sa hingtungdang mga sektor, suma sa awhag ni Presidente Noynoy Aquino human gipahibawo sa bag-ong slogan.
Dihang gitudlo siya sa gabinete, nahadlok kong mosiwil si Romano.  Maong samtang nasubo ko sa nahitabo niya, nalipay sab nga wa siya managana pag-angkon og responsibilidad sa bulilyaso ug pagbiya sa gabinete.  Napamatud-an na ang kaligdong ni Romano sa internet ug sa kadalanan.  Nabulilyaso sa iyang pagsuway paghupot og gahom.  Maayo na lang nga wa mosunod sa iyang mga opisyal nga iyang gisaway niadto.  Kay mas sayon ug mas madanihon man unta ang pagpaugat ug pagpabaga sa katungdanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 24, 2010

Wa nay dupahay

May igong sukaranan ang buhatan sa Ombudsman sa pagsuspenso nilang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan samtang magpadayon ang imbestigasyon may igo bang sukaranan ang pagpasaka og kasong pagpangawkaw batok nila atubangan sa Sandiganbayan.  Kini aron nga kapanalipdan ang kaligdong sa imbestigasyon ug pagsusi sa tinuod nga mga hinungdan sa paglusot sa nangalisbo nga transaksiyon.
Samtang gihuptan na sa mga imbestigador ang mga dokumento sa pagbayad sa Kapitolyo og dul-an sa P100 milyones alang sa luna nga naa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga City, busa di nang kahilabtan sa mga imbestigahunon, mahimong mahudlat pa ang mga saksi nga maoy labing nasuhito sa eskandalo kon magpabilin ang mga hingtungdan sa gahom.

-o0o-

Kon tinuod nga andam si Garcia sa pag-atubang sa imbestigasyon, ug kon tinuod nga giisip niya ang posibleng pagpasaka og mga kaso nga kahigayonan sa pagpatin-aw sa transaksiyon ug pagpanalipod sa iyang kaugalingon, nganong labihan man niyang sukoa sa mga sakop sa media nga nitaho ug nikomentaryo sa kalamboan?
Nganong di man siyang kadawat sa bantang nga kamatuoran nga samtang nag-usab-usab ang iyang hunahuna gikan sa pagpangayo og pasaylo ngadto sa pagpangugat nga limpiyo ang titulo ug nga kapuslan ang luna bisan naa pa ilawom sa dagat, ang nagpakabana nga Sugbuanong mga magbubuhis hagbay rang nakumbinser nga kinahanglang dunay manubag sa paggasto sa ilang hinagoang buhis sa laktod nga pagpalit sa luna iya nang daan sa kagamhanan.

-o0o-

Nagduda hinuon ko nga ang labing gikasuk-an ni Garcia mao ang implikasyon nga ang kadagkoan sa Ombudsman, di lang ang mayukmok nga graft investigators kon dili apil na silang Visayas Ombudsman Pelagio Apostol ug Ombudsman Merceditas Gutierrez, di na diay mahudlat niya.  Ni mahadlok nga mosusi sa iyang mga binuhatan.
Di mabasol si Garcia kon naghandom nga magpadayon ang katalaw sa Ombudsman niadtong si kanhi presidente Gloria Arroyo pay nagtungkawo sa Malakanyang.  Kanus-a napawong bisan si Assistant Ombudsman Virginia Palanca-Santiago nga nagsusi sa kontrobersiya sa Cebu International Convention Center (CICC) dihang gihudlat siyang Garcia nga ipasuspenso.

-o0o-

Karong nigawas nang resulta sa imbestigasyon sa Baliligate, kanus-a man ipahibawo ngadto sa mga Sugbuanon ang mas unang imbestigasyon sa CICC?  Usa ka tuig nang gisang-at ang mga rekomendasyon sa Visayas Ombudsman ngadto sa buhatan ni Gutierrez.  Nganong wa pa man silay ek hangtod karon?
Si Gutierrez kadudahan pa kon makaako ba pagpasaka sa mga kaso batok ni Arroyo.  Apan imposible na niyang kaduphan ang tanang mga alyado ni Arroyo.  Kay ang bugtong paagi nga makumbinser niya ang mga sakop sa Kongreso nga angay siyang magpabilin sa katungdanan hangtod sa iyang pagretiro sa 2012, ug busa mahimo bang ibasura ang impeachment complaints batok niya, mao ang pagpakita nila nga naghimo siya sa iyang trabaho.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 22, 2010

        Amnesia sa Baliligate
    Sa iyang labing uwahing panagang sa paggasto sa dul-an sa P100 milyones sa buhis sa mga Sugbuanon alang sa luna sa ilawom sa dagat, si Gobernador Gwen Garcia nipintal sa iyang kaugalingon nga pahoy.  Nga di angayng manginlabot kon ang ubang mga opisyal sa Kapitolyo nga, siya ra say nagtudlo, wa makatuman sa ilang gimbuhaton.
    Apan si Garcia ra say niangkon nga nanghilabot siya.  Mapagarbuhon pa ganing nibalikbalik nga siyay nagpalaslas sa presyo nga gitakda sa appraisal committee alang sa luna sa mga Balili.  Wa hinuon ning kapugong niya pagdupa sa kapakyas sa komitiba pagkahibawo nga dakong bahin sa luna naa ilawom sa dagat.  Pinaagi sa pagpasabot nga ang karaang lagda wa magmando nila paghimo og geodetic survey.

-o0o-

    Sa laktod, ang bag-ong depensa sa Kapitolyo sa Baliligate mao nga ang pagsud sa transaksiyon di atraso ni Garcia.  O ni bisan kinsa.  Kon wa pa kang kabantay, wa na gani himoa ni Garcia ang iyang naandan nga paghan-ok sa kinatibuk-ang eskandalo ngadtong kanhi provincial board member Juan Bolo.
    Gustong Garcia nga kalimtan na sa mga Sugbuanon ang iyang pagpangayo og pasaylo ug pag-angkon og responsibilidad sa nabulilyasong transaksiyon.  Bisan ang titulo sa mga Balili, nga gikanselar na sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) iyang gideklarar nga limpiyo.  Ug bisan ang yuta ilawom sa dagat iya nang giangkon nga mapuslanon.

-o0o-

    Kadudahan pa kon takboyan ba og amnesia ang mga Sugbuanon sa tinuorayng implikasyon sa Baliligate.  Laing lisod papason ni Garcia mao ang kadudahan nga mga sirkumstansiya sa pinalitay:

• Nganong nituman mang mga sakop sa appraisal committee sa sugo ni Bolo, kinsa wa pa matudlo nga tsirman sa Provincial and Municipal Properties Committee sa PB, pagtakda sa presyo sa luna sa mga Balili kon di pa tinuod ang pangangkon ni Bolo nga si Garcia ang tinuod nga nagsugo niya?; ug
• Nganong wa man pahibaw-a ang mga sakop sa PB sa taho sa technical working group sa appraisal committee nga dunay fish pond ug katunggan sa luna, nga mao untay di malalis nga mga timaan nga di ni mahimong ibaligya?

-o0o-

Kahibulongan sang gihimo sa appraisal committee nga pagpaburot sa presyo sa luna ngadto sa P610 matag metro cuadrado nga gitanyag sa mga Balili og P256 matag metro cuadrado (nga mas ubos gihapon kaayo kon itandi sa P400 nga maoy nabayran sa Kapitolyo).

Labawng kahibulongan ang pagpalusot sa memorandum of agreement (MOA) ug deed of sale:  Pulos wa moagi sa buhatan ni Provincial Legal Officer Marino Martinquilla; gibayran ang mga Balili bisan wa pang kapakita sa certified true copies sa mga titulo sa luna; ug way ratification sa PB sa MOA nga gipirmahan ni Garcia.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com