Arangkada of Leo Lastimosa for November 25, 2007

        GAPOS SA PAGASA

 

        Di mahimong pahiyuson ang kadaot nga namugna tungod sa sayop nga forecast sa Pagasa mahitungod sa Bagyong Lando pinaagi sa pag-ingon nga way makaseguro sa dagan sa bagyo.  Nga ang forecast usa lang ka pangagpas.  Nga wa pay kahimanan ni teknolohiya nga makatino sa kahimtang sa panahon.  Ug nga inay tungluhon ang Pagasa, mas maayong palambuon na lang ang atong kaandam sa umaabot nga mga katalagman.

        Dakong bahin sa atong kaandam sa katalagman nanukad sa forecast sa Pagasa.  Busa pila sa mga kinabuhi nga nakalas ug sa kabtangan nga naguba nga maluwas unta kon wa pa molikoy ang Pagasa?  Ug kon wa pay teknolohiya nga makasubay sa tukmang padulngan sa bagyo, nganong sakto man ang forecast sa CNN ug US Navy nga moigo si Lando sa Sugbo niadtong Lunes sa hapon nga, lahi sa Pagasa, wa man unta silay kahimanan dinhi sa Sugbo?

-o0o-

        Si Mayor Adelino Sitoy sa Cordova nipahibawo nako nga usa sa nameligro sa sayop nga pahibawo sa Pagasa nga Signal No. 1 rang Sugbo dihang nitugpa si Lando mao ang usa sa mga barko sa Roble Shipping nga gikan sa Leyte.  Kay wa man sila pugngi sa pagbiya sa pantalan, sa lawod na sila naabti sa bagyo ug diriyot gyod malunod kon wa pang katago dayon.

        Nameligro bang barko tungod sa kakuwang sa pangandam ug sa pagpabaya sa mga tripulante ug sa mga pasahero?  Dili.  Way dag-anan ang bisan unsang pangandam kon bagyuhon ka sa kalaworan.  Ang Philippine Coast Guard, bisan unsa kaalerto, di makapugong sa pagbiya sa mga barko sa pantalan kon way tukmang public storm warning signal sa Pagasa nga kasandigan.  Kon magbuut-buot silag gapos sa mga barko mameligro silang ikiha sa higanteng mga kompaniya sa barko.

-o0o-

        Nga mao say higot sa Departamento sa Edukasyon.  Masuspenso lang nilang klase pinasikad sa forecast sa Pagasa.  Bisan gihatagan og katungod ang mga tagduma sa eskuylahan paghunong sa mga klase, di sila mabasol nga wa papaulia dayon ang mga bata kay Signal No. 1 ra may giisa.  Ang mga tagduma sa billboards nga nangahugno makalukot unta sa ilang tarpaulins kon wa pa mabulilyaso ang Pagasa.

        Dakong inhustisya kon ang mga biktima na hinuon ni Lando ang basulon kay wa mangandam.  Mas makiangayon kon tun-an may sukaranan bang pagkiha sa kagamhanan sa dakong kadaot nga namugna sa sayop sa Pagasa.

-o0o-

        Sakto ang weather satellites sa CNN ug US Navy bisan wa silay kahimanan dinhi sa Sugbo kay ang hinungdan sa kasaypanan sa Pagasa di ang kahimanan kon dili ang ilang sistema.

        Si Direktor Oscar Tabada nakamatikod na sa pagpaspas ni Lando human nitugpa sa Leyte.  Apan di siyang kasukwahi sa sayop nga forecast sa ilang ulohang buhatan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 24, 2007

       GASANG MAY SABIT

 

       Karong semanaha, gibahaan ang among sibyaanan sa mga reklamo sa mga nabiktima sa ilad sa text ug sa mga tindahan.  Karaan nang modus nga gigamit nga lisod tuohan nga duna pay wa mahibawo ug masud lang gihapon sa laang.  Apan di angayng pahiyuson ang kakusganon sa tentasyon sa dakong kuwarta nga gidudho nga makuha sa usa lang ka pamilok sa labihang kasayon.  Sama nga di sab angayng paburuton ang katakos sa media pagpahibawo sa tanang hingtungdan sa usa lang ka yano nga sibya o sinuwat.

        Maong sa makausa pa, bahala na kon may nasuhito na ug busa dakog kahigayonan nga di na mopadayon pagbasa, atong ibalik dinhi ang duha ka nabun-og na pag-ayong paagi sa pangilad nga kaliboan nay nabiktima:

-o0o-

        Una, makadawat kag text gikan sa magpailang taga PCSO, Pagcor, Malakanyang, ABS-CBN, o Lopez Foundation nga magpahibawo nga nakadaog kag P1 milyon o mas dako pa, ug aron makobra ang premyo kinahanglan kang mo-text sa PIN sa lima ka tag-P500 nga phone cards o mo-deposito og mas dakong kantidad sa ilang ihatag nga bank account number; ug

        Ikaduha, birahon ka sud shopping mall o tawgon lang sa telepono kon nalista ang imong ngan sa directory, nga nakadaog kag premyo nga ang presyo gipaburot pag-ayo ug kinahanglang kuhaon dayon sa tindahan, apan sa di pa makuha kinahanglan ka unang mopalit og laing butang nga ang presyo mas gipaburot pa.

        Kon magpada ka, mahilom na sila kon mahatag nang phone cards, o tak-opan dayong bank account kon maka-deposito na, o magbaguod kag pas-an sa appliances nga labihang barota.

-o0o-

        Labing uwahing nailad sa ikaduhang modus nitug-an sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya nga gitawgan siya sa telepono ug giapura pagkuha dayon sa premyo.  Usa ra ka kawani ang iyang natukmaan sa tindahan.  Pagkataudtaod, gitapok-an na siyag pito ka tawo.  Ang usa nikuha sa iyang credit card, ang lain nitanyag pagpalit sa premyo ug ang uban alingugngog nga nigalgal niya.

        Sa wa pang kahibawo unsay nakaigo niya, gipapirma ang biktima og kontrata pagpalit og "home showcase" nga pulos ra speakers, ug gipakapinan og kolorum nga chair massager, tapping massager, flat showcase ug wall clock.  Gitawgan nakong DTI.  Nga niawhag niya pagpirma og affidavit aron magukod ang tindahan nga nahimutang sa usa sa shopping malls sa Sugbo.

-o0o-

        Aron di malipat sa modus nga nahisgutan sa ibabaw ug sa uban pang susamang mga panunto, binlan ta mog mga ilhanan sa pangilad:

·         Di ka mahitabong makadaog sa raffle nga wa nimo apili;

·         Kon tinuod kang nakadaog, di ka kinahanglang mopagawas pag kuwarta o mopalit pag laing butang; ug

·         Ang tinuod nga katigayonan manukad sa matinud-anong paningkamot di mahagbong lang gikan sa langit, pinaagi man sa text o bira-bira sa mall.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 23, 2007

No. 1 TIGKUBKOB?

Ang numero unong konsehal sa Canduman, Mandaue City, si Dalmacio Zanoria, motug-an ni bisan kinsang maminaw nga usa sa nakapadaog niya sa piniliay sa niaging buwan mao ang iyang pagpanghatag og libreng bas ug graba ngadto sa iyang mga silingan. Mapagarbuhon sab siyang manabi nga labihan niyang pobreha niadto apan tungod sa pagkugi ug paningkamot sa bisan unsa na lang trabaho nilambo ang iyang mga negosyo ug karon magsakay-sakay na sa iyang Pajero.
Apan human pasanginli nga siyay utok sa ilegal nga pagpangubkob sa bas ug graba sa suba sa Butuanon, nisibaw ang mga pangutana sa iyang kasilinganan diin man gyod gikan ang iyang dakong kuwarta nga maoy gituohang tinuod nga nakapadaog niya batok sa mas beteranong mga politiko nga iyang gikaatbang.
-o0o-
Labihang dugaya nang nagreklamo sa mga molupyo sa Canduman sa pinatuyangan nga pagpanguha sa bas ug graba gikan sa ilang suba. Nabalaka sila nga mameligro nang kabalayan nga nahimutang sa ngilit sa nag-anam na katitip nga tampi sa suba. Nidangop na sila sa mga opisyal sa barangay ug sa kapolisan. Apan wa gihapon mabadlong ang pagpasipa sa kinaiyahan.
Ang gumagawas nang barangay kapitan sa Canduman, Alex Borbajo, nitug-an sa DYAB Radyo Patrol nga dugay na nilang nahibaw-an ang pagpangubkob sa bas ug graba. Apan igo lang sab nilang gipasa ang kasayuran ngadto sa kapolisan ug ubang hingtungdang ahensiya sa kagamhanan. Si Borbajo mismo nahibung nganong wa pa gyod mahunong ang ilegal nga kalihokan. Iyang gitino nga may mga panimay nang nameligro nga matumpag kon modahili ang yuta tungod sa nagkalawom nang suba.
-o0o-
Atol sa Barangay Patrol sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya, gikuyogan na gyong Bob Malazarte ang kapolisan sa Mandaue pagsusi sa taho nga sayo kaayong nagsugod ang pagpangubkob sa bas ug grabe. Tuod man, nasakpan nilang trak ug ang mga nangubkob nga wa dayon kadagan. Nikumpisal ang mga dinakpan nga mga tawo silang Zanoria.
Pagkataudtaod, niabot si Zanoria sakay sa iyang Pajero. Matod ni Bob nasaypan siyang Zanoria nga polis ug gitanyagan og P500 nga "for the boys." Dihang nagpaila si Bob nga reporter siya sa DYAB, nagpa-interview si Zanoria niya sa kahanginan.
-o0o-
Gitataw ni Zanoria nga bisan wa siyay permiso di ilegal ang iyang gihimo kay:
• Ang naanod lang nga bas ug graba sa taliwa sa suba ang ilang gikuha; ug
• Gipanghatag niyang bas ug graba ngadto sa iyang mga silingan.
Apan nakaamgo ba kaha sa kaapiki sa iyang sitwasyon nakit-an ni Bob ug sa kapolisan nga iyang gisugo ang iyang mga tawo paghabwa sa bas ug graba gikan sa trak ug gipasibat ang sakyanan. Dihang gigukod sa mga polis, ang trak didto na sud sa gitrangkahan nga gate sa bay ni Zanoria. Ug ang konsehal mismo wa na pakita. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 22, 2007

        BIYAHE SA TAXI

Gikusukuso sa kusog nga uwan ang taxi nga akong gisakyan samtang nagsuwat ko ini.  Naungot mi tungod sa Kapitolyo kay sud na sa pila ka gutlo nga wa mag-irog ang nag-unang mga sakyanan.  Natental ko pagpangutana kon, sama sa CICC, masalibohan ba sab sa uwan ang bag-ong giayo nga buhatan ni Gobernador Gwen Garcia dihang gisanapan sa kabalaka sa mosunod nga baha nga, puno sa nabarang trapiko, tinong makalangay sa akong pagpauli sa ABS-CBN Broadcast Complex.

Apan wa pa makakuyanap ang kahadlok, nakakitag lutsanan ang drayber paingon ug human sa pila lang ka pamilok nilugsong na mi sa Sudlon ug nakalahos sa Salinas Drive.  Nisamot pagbunok ang mas dagkong lusok sa uwan ug nidako ang kahigayonan sa baha sa unahan.

               -o0o-

Ingon ini ang kahimtang sa panahon, ug ingon ini sang orasa, dayong panghagis ni Lando niadtong Lunes sa hapon.  Maayo na lang kay nipasalig ang Pagasa, bahala na kon may abunda na tang sukaranan pagduda nila, nga ang bag-ong Bagyong Mina di na direktang makaigo sa Sugbo.  Nahugno hinuong kahinangop pagkaamgo nga mao sab ni nahimutangan sa wa pa mokalit pagliko ug mopusgay sa Sugbo ang usa sa labing bangis nga bagyo sa atong kasaysayan, si Ruping.

Nia na mi sa Banilad.  Morang mga piso nga nangabasa ang gagmayng mga tinun-an nga natanggong sa daplin sa dan.  Nagsugod nang baha.  Gipangilogan kong naghunahuna sa gikalisangan nga mas lawom nga baha sa Talamban.
35 minutos na human mi nakabiya sa Kapitolyo.  Uwahi na ko pag-voice over sa headlines sa TV Patrol.  Labaw pang hagbay rang nilabay ang deadline sa Freeman.

           -o0o-

Naungot mi atubangan sa USC Talamban.  Wa kong kahibawo unsay mas kahadlokan:  Ang wa ba maglihok nga bul-og sa naghuot nga mga sakyanan; o ang nagkalawom nang baha.  Niawas nang mga kanal.  Hapit na mosangyad ang tubig sa tiyan sa mga sakyanan.  Nagbawud-bawod nang among dagan.

Kon di ming kapaspas, kuyawng ang pagpanggawas sa mga tinun-an sa SHS-Jesuit ang among sangkoan.

           -o0o-

Nakalingkawas mi sa baha ug nisutoy gikan sa eskina Kabangkalan ug lahos sa eskuylahan sa Talamban.  Hawan na kaayong agianan.  Badlungon na unta nakong drayber nga nagpahaguros apan nakahinumdom nga ako ra sab diay ang nag-awhag niya pagpaspas.

Ungot na sab mi sa kadaghan sa sakyanan ug kalawom sa baha pagsud na namo sa Canduman.  Maayo na lang kay nituang nang uwan. Nilabay na mi sa SHS.  Ug nakaabot na gyod sa akong destinasyon human sa 65 minutos.  P180 ang akong plitehan.

Salamat sa inyong pag-agwanta pagtubay sa makapakitbi sa atay nga pagsungasong namo sa bangis nga kinaiyahan, nga moambas sa kapintas sa pagpanggukod sa mga politikong hubog sa gahom ug nagsubli-subli nang pamakak sa
Pagasa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 21, 2007

       GIPAKABASURA

 

       Kon ang mga opisyal sa kagamhanan may nahibilin pang kaligdong pakigharung sa bayhon sa ilang pagpabaya, angay nilang sud-ungon ang naguhay-guhay nga patayng lawas ni Agnes Tabay, 10, Grade 4 sa Toong Elem. School sa bukirang bahin sa Dakbayan sa Sugbo.

        Si Agnes nibaba sa iyang iyaan, si Cleofe Abelgas, aron makatabok sa suba nga nagbaha og taga hawak atol sa pagbuhi ni Lando sa iyang kinakusgang uwan ug hangin niadtong Lunes sa hapon.  Pag-abot nila sa tungatunga, naigo si Cleofe sa dakong gapnod ug nakabuhi sa pisi nga ilang gitunton sa matag tampi.  Nalagpot si Agnes gikan sa liog sa iyaan ug naanod.

        Human sa 14 ka takna, nabangalan duol sa basurahan sa Inayawan si Agnes.  Iyang lawas nagusbat sa baha.  Wa nay kinabuhi.

-o0o-

        Nganong ang patayng lawas man sa gamayng bata maoy bayhon sa pagpasagad ug pagkubol na sa mga opisyal sa lokal ug nasudnong kagamhanan sa pag-atiman sa labing batakang mga panginahanglan sa katawhan?

·         Buhi pa unta ron si Agnes kon gituman pa sa Pagasa ang ilang gimbuhaton pagpasidaan sa katawhan sa umaabot nga katalagman kay mas sayo man unta nga nasuspenso ang klase ug makapauli na unta siya aa wa pa mobaha ang suba;

·         Inay magtunton og pisi, luwas untang nakaagi sa tarung nga taytayan silang Agnes ug Cleofe kon wa pa hutda ang buhis sa katawhan sa wa kapusli nga mga proyekto ug sa way kinutobang kinawatay; ug

·         Ang tan-aw sa mga opisyal sa kinabag-an sa atong katawhan nga maoy labing kabos susama kaubos ug kahugaw  sa mga basura sa kalapokan sa Inayawan nga maoy gidagsaan sa patayng lawas.

-o0o-

        Samtang may anghel nga gianod sa baha, tulo ka bay sa Tiwasan, Catarman, Liloan, amihanang Sugbo nahagsaan og acacia.  Ang mga tagbalay, kay wa may opisyal sa kagamhanan nga nilili ug nagsusi sa ilang kahimtang bisan nilurang nang bagyo, napugos pakigdug sa dakong punoan nga nidat-og sa ilang kabtangan.

        Pagkabuntag, nagpatabang sila sa bag-ong kapitan.  Apan gitambagan sila nga sunod buwan pa magsugod ang iyang termino.  Ang asawa sa napildeng kapitan nitud nila sa DSWD.  Kansang social worker nipapaabot nila nga maletratohan ang ilang mga bay una matabangan.

-o0o-

        Silang Gina Rubas, Sabrina Genon ug Ines Labadia wa kapaninda og prutas sukad niadtong Dominggo tungod sa kangil-ad sa panahon.  Ang ilang mga bana gida sa Negros sa kontraktor og eskuylahan.  Sa kalibog asa silag pamahaw, niabot sila sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya.

        Human namo sila nahatagi og bugas, sardinas ug noodles, nanawag si Mayor Duke Frasco sa Liloan aron pagpasalig nga tabangan ang mga biktima.  Kon wa pa modangop sa media, ambot pila pa ka ang-ang sa burukrasya ang mopasa-pasa nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 20, 2007

          MAS SAYO, MAS BAGIS

 

          Sayop na sang Pagasa.  Si Lando, ang bagyo nga ilang gihulagway nga hinay ug giingon nga moigo sa kasadpang bahin sa Sugbo sa Martes sa buntag, mas bangis ug mas sayo nga nikusukuso na sa Sugbo.  Ang hangin nga nipaluad sa daghang mga punoan sa kahoy apil nang Christmas tree sa Fuente Osmena Rotunda, nakapatumba sa daghang billboards, nakapalupad sa mga atop sa mga panimay sa nagkalainlaing mga dakbayan ug kalungsoran sa Sugbo ug nakapadpad sa trailer sa Marcelo Fernan bridge, alang sa kasarangang Sugbuanon nga way kahimanan pagsukod sa hagiyos, mas kusog pa kay sa 55 kilometros matag takna nga gitakda sa Pagasa nga labing kusog nga pag-unos ni Lando duol sa tungatunga.

          Sa akong pagsuwat ini dayong alas-singko sa hapon sa Lunes nilurang nang hangin.  Hinaot nga di lain ug buwag nga bagyo ang gipasidaan sa Pagasa nga moigo sa 60 kilometros kasadpan sa Dakbayan sa Sugbo 12 ka oras gikan karon.

-o0o-

          Dihang among gipangayoan og katin-awan nganong sayo nga niabot si Lando, si Kelly Toregoza sa Pagasa Mactan igo lang niingon nga wa pa mausab ang ilang Tropical Cyclone warning nga nihulagway sa Lando nga "tropical depression" lang ug di pa "typhoon."  Nanghinaot kong makurhian sa labing daling panahon ang ilang kasaypanan.  Bisan aron pagpasabot na lang sa mga Sugbuanon nga nakalitan sa bagyong nikusu-kuso nila.  Ug, mas mahinungdanon, aron mapasidan-an ang ubang bahin sa Kabisay-an ug Luzon sa posibleng mas sayo sab nga pagtugpa ug pagpanghasi ni Lando.

          Kining laing pakauwaw sa Pagasa nahimo pipila ka adlaw human sila nagpasigarbo sa pag-abot sa mas bag-o nilang kahimanan pag-agpas sa kahimtang sa panahon.  Inay magpataka sa ilang forecasting, angay silang himoan og sanga sa National Historical Institute alang sa weather history.

-o0o-

          Akong nakitang mas dakong buslot sa Pagasa, labaw sa kakuwestiyonable sa ilang kahimanan, mao ang ilang sistema sa paghipos ug pagsibya sa mga kasayuran labot sa kahimtang sa panahon, labi na sa mga bagyo:

·         Ang mga buhatan sa Pagasa sa Mactan ug ubang bahin sa nasud gihimo rang tigbasa sa weather bulletins gikan sa ilang ulohang buhatan;

·         Ang local forecasters sa Pagasa, gawas nilang Direktor Oscar Tabada ug sa ubang makamao, igo lang mosumay-sumay sa forecast sa Manila bisan kon sila mismo giapil nag kusu-kuso sa mas kusog nga hangin ug uwan; ug

·         Kay na-imbudo mang tanang kasayuran ngadto sa ulohang buhatan, dangtan una sila og pila ka oras una makahimo og weather bulletins bisan sa dakong panginahanglan pagpahibawo sa publiko sa paspas nga kausaban sa direksiyon sa hangin o gikusgon sa uwan matag pipila ka gutlo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 19, 2007

       ULUG-ULOG LANG?

 

       Nausab na sang sulti ni Visayas Ombudsman Pelagio Apostol.  Human siya motug-an nga wa sila magsusi sa mga pasangil sa kahiwian sa pagtukod sa CICC kay komplikado ang transaksiyon ug kuwang og katakos sa iyang mga imbestigador, karon nipahibawo na sab nga wa diay nila undangi ang imbestigasyon sa CICC ug sa ubang mga proyekto sa Asean Summit.  Hinaot nga wa lang niya ulug-ulogi ang Sugbuanong mga magbubuhis nga naglisod pagsabot sa iyang panagana pagsubay sa labing dakong transaksiyon nga gisudlan ni Gobernador Gwen Garcia.

        Mapanghimakak lang ni Apostol ang mga pagduda nga kurog siyang Garcia pinaagi sa paggamit sa gahom sa iyang buhatan pagsupina sa mga dokumento pagsubasta sa CICC kansang kinatibuk-ang gasto gikahadlokang moabot nag P1 bilyon.  Kon padayon siyang mangiyugpos ug magpaabot una sa post audit sa COA sa di pa mokihol, mapugos ang mga Sugbuanon pagpangita og laing paagi pagpakisayod natarung ba gyod paggasto ang hinagoan nilang buhis.

-o0o-

        Wa pa gyod diay hingpit nga nasulbad ang suliran sa CICC nga masudlan og tubig kon mag-uwan.  Segun sa mga nakasud sa CICC karong bag-o, wa nay buslot ang atop apan kinahanglan gihapon kang magda og pandong kay nagpadayon ang salibo sa ganghaan ug kinahanglan kang magbantay gikan sa dakin-as kay mobanaw gihapon ang tubig sa lobby kon magbunok ang uwan.

        Ang mga nakatambong sa tigom sa mga inhinyero sud sa CICC wa sang kapugong pagkuwestiyon sa pangangkon ni Garcia nga world class ang building.  Ug lisod ang paglalis nila.  Kay nasaksihan nila nga nagbanaw ang hugaw nga tubig sa mga pansayan sa mga lalaki ug babaye.  Kon makalikay ka sa dakin-as sa lobby, peligrong mangalisbo ka sa lang-og nga banaw sa pansayan kon di nang kabalibaran ang sugo sa lawas.

        Labing lisod alang sa mga Sugbuanon ang pagpasabot sa mga delegado gikan sa ubang mga lalawigan sa kadako sa kang-a tali sa dakong gasto ug sa panghambog sa Kapitolyo ug sa aktuwal nilang nakita sud sa building.

-o0o-

        Ang mga magbubuhis nga nakasud ug nakakita na sa CICC ang nagpadayon sa pagpangutana nganong wa pa masusi hangtod karon ang mga pasangil sa pagpanglaktod sa subasta ug ubang kahiwian sa proyekto.  Silay nagpabiling buhi sa kontrobersiya bisan sa determinadong paningkamot sa Kapitolyo pagpahilom ug paglubong na sa kalimot sa wa pa matubag nga mga pangutana.

        Wa katabang sa kawsa sa Kapitolyo ang konsiyerto sa Apo Hiking Society, nga wa mabantog sa pagpanagana pagkomentaryo sa kahiwian sa kagamhanan bisan atol sa diktadurang Marcos.  Usa ka sakop sa Apo gikatahong nihulagway sa CICC nga "malaki sa labas pero puro lobby."  Dihang nangatawa ang mga nanan-aw, nipuno siya, "Aba, parang meangful ang sinabi ko."

Ang mga opisyal sa Kapitolyo nga nanambong sa konsiyerto klarong wa malingaw.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com