Arangkada of Leo Lastimosa for June 5, 2011

Mga pinasagdan

Poblacion Primary School, Lapulapu City--Kon wa kang katultol ning eskuylahana, di kong kabasol nimo.  Bisan ang lumad nga mga molupyo sa Opon wa kahibawo nga nagbarug diay ni dinhi sa Sitio Langub sa Barangay Poblacion.  Klaro nga nahawongan ni sa mas dakong Lapulapu City Central Elementary School sa samang barangay.
Nia ko magsuwat kay nagpakitabang ang mga magtutudlo dinhi sa pag-andam sa eskuylahan alang sa pagsugod sa klase karong Lunes.  Ang orihinal nga desinyo alang lang sa duha ka classrooms.  Tungod sa pagburot sa gidaghanon sa mga tinun-an, gipalapdan ngadto sa lima ka classrooms.  Nga maoy hinungdan sa kahagip-ot sa luna ug kaapiki sa classrooms.

-o0o-

Ang orihinal nga classrooms alang sa Grades 1 ug 2 natukod niadtong 1990.  Tungod sa pagdaghan sa mga tinun-an sa niaging kapin sa duha ka dekada, inanay nga napuno ang classrooms alang sa kindergarten ug Grades 3, 4 ug 5.  Ang kataposang classroom natukod sa niagi lang tuig.
Ang luna nga gitukoran sa dugang classrooms gipanag-iya sa barangay.  Nga mao say nagbayad sa konsumo sa tubig ug kuryente sa eskuylahan.  Apan samtang ang tanang magtutudlo gisuweldohan sa Departamento sa Edukasyon (DepEd), nihit kaayong hinabang nga nadawat sa eskuylahan gikan sa Lapulapu City government ug sa nasudnong gobyerno pagpalambo sa classrooms ug ubang mga panginahanglan.

-o0o-

Ang Lapulapu City government nakapalit na sa luna tapad sa eskuylahan aron katukoran og dugang classrooms, nga gipanghinaot nga maglakip na sa Grade 6.  Apan dunay duha ka suliran:  Wa pa mabalhin ang titulo gikan sa pribadong tag-iya ngadto sa dakbayan; ug apiki ang agianan paingon sa napalit nga luna.
Gisugyot sa mga magtutudlo nga ibaylo na lang ang napalit nga luna sa mas hawan nga luna nga sikit ra gyod kaayo sa ilang nahimutangan karon.  Apan supak ang tag-iya sa luna.  Kinsay uyon hinuon nga mobaligya og gamayng bahin sa iyang kabtangan aron di maapiki ang agianan sa mga bata.

-o0o-

Sa pagsugod sa klase karong Lunes, masulub-on ang kahimtang sa kasagaran sa classrooms.  Gitabangan namo pagpintal ang classroom sa Grade 4.  Apan nagkinahanglan sab og tabang ang ubang classrooms nga ngiob, gubaon ug kuwang og mga lingkoranan.
Labi na gyod ang classroom sa kinder.  Nga maoy labing duol sa nawalis nga atop nga sin, nga nisangpot sa pagkadugta sa kisame ug pagsalibo ug pagkabasa sa mga bata ug pagbaha sa classroom.  Ang tabang sa pipila ka pribadong kompaniya nga gidangpan sa mga magtutudlo di paigo pagtubag sa mas dakong panginahanglan.
Gawas nga mangita sa gipasalig sa DepEd nga MOOE (maintenance and other operating expenditure) sa mga eskuylahan ug manulisok sa kakuwang sa tabang sa lokal nga mga opisyal, mas maayong motabang sa labing duol nga mga eskuylahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 3, 2011

Gubat ni Rama

Sa kataposan, human sa dul-an sa duha na ka dekada nga pagyangu-yango ug pagpakahilom sa giisip nga mga insulto ug pakauwaw batok niya isip konsehal ug bise mayor, si Cebu City Mayor Michael Rama nideklarar na sa iyang kaugalingon nga independente gikan sa Bando Osmena-Pundok Kauswagan (BO-PK).
Sa iyang pakighinabi sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya!, si Rama nipasabot nga di siya makapabilin sa pundok nga iyang gipasanginlang nitampok sa iyang bukubuko pinaagi sa pagpasaka og mga kasong sibil, kriminal ug administratiba batok niya atubangan sa korte ug Visayas Ombudsman tungod sa iyang gimando nga demolisyon sa kabalayan sa sapa sa Mahiga, sa Mabolo, Dakbayan sa Sugbo.

-o0o-

Gihangop dayon sa mga dumadapig ni Rama ang dugay na nilang gipaabot nga pagpangisog ug pagdeklarar og gubat sa ilang idolo.  Gihulagway nila si Rama nga labaw pang anhing Fernando Poe Jr., nga kulatahon sa sinugdanan apan makabawos inig human sa pelikula, kay nagpatara lang gihapon bisan kadaghan na nagbalikbalik ang salida.
Matod nila mas makaayo alang sa tanang hingtungdan ang paghukas na sa tanang pagpaka aron ingnon.  Kay unsa man tuoy kapuslanan sa pagpanalipod sa panaghiusa sa BO-PK nga klaro na mang naglinigwatay ang duha ka haligi?  Alang nila angayng atubangon ang di na kapugngan nga panagbangga nilang Kongresista Tomas Osmena ug Rama karon, inay paabuton ang 2013.

-o0o-

Apan di paigo ang pagdeklarar ni Rama og kagawasan gikan sa BO-PK.  Angay niyang ipasabot unsay iyang gilingkawasan.  Unsa may girepresentahan sa BO-PK nga iya na karong gikauwaw ug gusto nang palay-an?
Hinaot nga mas dakong eskandalo nga iyang ikabutyag batok sa BO-PK kay sa di maayong taras ni Osmena.  Nga dugay nang nahibaw-an ug nakat-onan na pagdawat sa mga botante.  Ug kon nangawat ug nangilad ang BO-PK sa mga Sugbuanon, hinaot nga andam si Rama pagmatuod nga wa siyay labot ug pagpasabot nganong uwahi na kaayo siyang naglangas.

-o0o-

Labaw sa pagpasabot sa iyang pagbiya sa BO-PK mao ang pagpahibawo ni Rama sa mga Sugbuanon unsa na karoy iyang gibarugan.  Nipasabot si Rama namo nga di pa siya andam nga makig-alyansa sa ubang pundok kay ang katawhang Sugbuanon ang iyang bag-ong mga alyado.
Nagkinahanglan hinuong mga Sugbuanon og platapormang mas konkreto kay sa slogan.  Duna ba siyay alternatibo sa mga programa ni Osmena ug sa BO-PK?  O ipadayon gihapon basta siya nay ilhon nga bag-ong hawod?  Unsay iyang mahimo sa duha ka tuig sa di pang 2013 pag-alkontra sa 23 ka tuig nang pagdominar ni Osmena ug BO-PK sa politika sa dakbayan?  Mas nabalaka ko sa dangatan sa batakang mga pangalagad karong nakiggubat nang mayor sa mga opisyal ug mga kawani sa City Hall nga iyang gidudahang tua kapusta ni Osmena.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 2, 2011

Math sa NBA

Human napanalipdan sa Miami Heat ang ilang homecourt batok sa Dallas Mavericks pagsugod sa NBA Finals, nisamot kadako ang ilang bentaha pagsakmit sa una sa gipaabot nga daghang kampeyonato ubos nilang Lebron James, Dwyane Wade ug Chris Bosh.  Gawas sa ilang pagdominar, nalupig sa bench sa Heat ang mas lawom unta nga bench sa Mavericks.

Nga di hinuon magpadayon sa tibuok series.  Kay di magpadayon pagpakulata sa mas batan-ong Heat ang mas desperadong mga beterano nga gipangulohan nilang Dirk Nowitzki, 32, ug Jason Kidd, 38, labing tiguwang nga guwardiya nga starter sa kasaysayan sa NBA finals.  Usa ra ka daog sa korte sa Heat ang gikinahanglan sa Mavericks pag-ilog sa homecourt advantage.

-o0o-

Apan may daotang balita sa fans sa Mavericks:  Kon ibase sa psychology ug mathematics, mahimong moretiro silang Nowitzki, Kidd ug kaubanan nga di makaangkon og kampeyonato.  Silang Carlton J. Chin, fund manager, ug Jay P. Granat, psychotherapist, sakto sa ilang pagpili sa Los Angeles Lakers nga maoy kampeyon sa niaging tuig.

Sa makuting pagtuon alang sa ilang libro nga "Who Will Win the Big Game?  A Psychological and Mathematical Method," silang Chin ug Granat niila sa 50 ka characteristics nga gihuptan sa mga kampeyon sa NBA ug sa mga liga sa baseball, golf ug tennis.  Ginamit ang samang formula, gideklarar na nilang daan ang Heat nga maoy mamahimong kampeyon sa NBA karong tuiga.

-o0o-

Ang liderato sa korte ug sa bench napamatud-an sa ilang pagtuon nga makatabang pagdaog sa NBA finals.  Sa niaging 21 ka tuig, ang team nga mas maayo ang lider, pinasikad sa mga puntos nga mahimo matag duwa, may 71% nga kahigayonan nga ma-kampeyon.  Ning aspetoha, nakabentaha si James (26.7 points per game) batok ni Nowitzki (23 points per game).
Ilang pagtuon nakakaplag sab nga ang coach nga lapad og kasinatian sa finals mas takos nga mogiya sa ilang teams sa kampeyonato.  Si Coach Rick Carlisle sa Mavericks mas taas og kasinatian sa playoffs kay ni Coach Erik Spoelstra sa Heat.  Apan mao ni labing unang finals nilang duha.

-o0o-

Sa hapit tanang natad sa paugnat sa kusog nga ilang gitun-an, ang depensa maoy makapadaog og kampeyonato.  Ang team nga mas maayo og depensa, pinasikad sa gitugotang puntos sa ilang mga kaatbang matag duwa, may 62% nga kahigayonan sa pagdaog.  Lain ning pabor sa Heat (nga nitahan og 94.6 puntos matag duwa) batok sa Mavericks (nga nitugot og 96 puntos matag duwa) atol sa regular season.
Ang mas hingigo nga teams mas dako sab og kahigayonan nga ma-kampeyon.  May 60% nga kahigayonan sa pagdaog.  Pabor gihapon ang Heat (nga may 48% nga field-goal percentage) batok sa Mavericks (47.5 field-goal percentage).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 1, 2011

Talaw ang DepEd?

Ang lagda batok sa pinugsanay nga pagpangolekta sa mga amotan di lang alang sa publikong mga eskuylahan kon dili alang sab sa pribadong mga eskuylahan.  Mao ni katin-awan sa Departamento sa Edukasyon (DepEd) atubangan sa reklamo sa pipila ka ginikanan batok sa usa ka pribadong eskuylahan sa Dakbayan sa Sugbo.  Nga gipasanginlang wa mo-enrol sa ilang mga anak tungod sa ilang pagdumili pagbayad sa amotan sa Parents Teachers Association (PTA).
Gipahinumdoman sa DepEd ang University of San Carlos Montessori Academy (USC-MA) nga boluntaryo ang pagpasakop ug pagbayad sa mga amotan sa PTA.  Apan sa samang higayon nanghunaw.  Gipasabot ang mga ginikanan nga naa ra sa eskuylahan dawaton ba o balibaran ang ilang mga anak.

-o0o-

Ang anak ni Dr. Cardelyne Therese Tecson Pastrana upat na ka tuig nga nagtungha sa USC-MA.  Nagsugod siya og duda dihang gipadad-an ang iyang anak og raffle tickets nga kinahanglan niyang bayran bisan di mahalin.  Nisuway siya pagdangop sa website sa DepEd.  Diin iyang na-download ang DepEd order nga nagdili sa pinugsanay nga pangolekta sa mga amotan sa PTA.

Matod ni Pastrana nisamot ang iyang kahibung dihang napakyas ang prinsipal, si Rosselle del Socorro, paghatag niya og makapatagbaw nga katin-awan:

• Gipanghimakak ni del Socorro sa iyang suwat ngadto sa DepEd nga dunay PTA sa USC-MA; ug
• Nisaad siyang Pastrana pagpangutana sa PTA bisan kon ang enrolment form sa USC-MA naglakip sa P300 nga tinuig nga bayranan sa PTA.

-o0o-

Unang reklamo ni Pastrana mao ang pagdumili sa USC-MA pagpirma sa clearance sa iyang anak dayong tapos sa niaging tuig tingtungha.  Nisamot siya pag-ulbo dihang wa i-enrol di lang ang iyang unang anak kon dili apil nang ikaduha niyang bata nga magsugod unta og eskuyla karong tuiga.
May laing reklamo ang kauban niyang ginikanan.  Kansang 8 anyos nga anak giingong gipugos pagsuwat ug pagpirma og incident report tungod lang sa iyang pagpangutana kon mahimo bang sultihan ang iyang classmates nga boluntaryo ug di compulsory ang mga bayranan.

-o0o-

Niangkon silang Superintendent Rhea Mar Angtud ug Asst. Supt. Salustiano Jimenez sa Cebu City Division nga di makiangayon ang gihimo sa magtutudlo batok sa bata.  Apan nanghunaw gihapon.  Gidasig ang mga ginikanan sa paghilot sa panagsungi sa ang-ang sa eskuylahan.
Nganong mahadlok mang DepEd mohikap sa pribadong mga eskuylahan?  Tungod ba sa deregulasyon?  Nga di na kinahanglan nga mananghid ang pribadong mga eskuylahan sa DepEd sa pipila nila ka kalihokan?  Mahimong, ubos sa deregulated nga sistema sa pribadong edukasyon, wa na kinahanglana sa USC-MA ang pagtugot sa DepEd sa pagpasaka sa ilang matrikula.  Apan mangiyugpos ba lang gihapon ang DepEd kon tinuod na nga giabusohan sa eskuylahan ang katungod sa mga ginikanan ug sa mga tinun-an?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 31, 2011

Higante sa Sugbo

Si anhing Justice Regalado "Dodong" Maambong sa Court of Appeals (CA) ang usa sa nakasulbad sa dako nakong suliran pagsugod og trabaho sa radyo:  Ang labihan nako ka manggiuwawon.  Di kaayo lisod ang inadlawng mga sibya.  Kay mikropono ra may atubangon ug technician ray nagtan-aw.
Apan unsaon man nako pagpanghipos og mga balita?  Nga di kinahanglan nga moatubang sa mga tinubdan sa kasayuran, nga kasagaran gamhanang mga politiko ug inilang mga negosyante?  O nga di kinahanglang mosal-ot og pangutana sa naghuot nga press conferences?  Usa si Maambong sa mga nisabot sa akong limitasyon:  Niuyon siyang magpa-interview sa telepono.

-o0o-

27 ka tuig ang nilabay, ang among suhol gibase sa gidaghanon sa among balita:  P10 matag report nga masibya.  Human sa pila lang ka buwan, ako nay kinadaghanan og balita.  Nalabwan dayon nako sa padaghanay og reports ang mga nag-una nako kay di na ko kinahanglang mogawas sa sibyaanan, moadto sa City Hall, Kapitolyo ug ubang mga buhatan sa gobyerno.  Sige lang kong panawag nilang Maambong ug ubang mga tinubdan pamasin nga magpa-interview sila sa telepono.
Nilang tanan, si Maambong ang labing maabi-abihon.  Kanunay siyang may panahon pakigsulti ug pagpasabot sa mga kontrobersiya bisan ngadto sa labing linghod nga reporters sama nako.  Maong makahimo ko og hangtod upat ka balita kada adlaw gikan sa Lunes hangtod sa Sabado.

-o0o-

Ang talagsaong kaalam ni Maambong sa balaod napamatud-an sa nagkalainlain niyang mga gimbuhaton isip magtutudlo sa abogasiya sa University of the Philippines ug Ateneo de Manila University ug sa NBI National Academy, dean sa criminology sa University of the Visayas, huwes sa Regional Trial Court Branch 22, board member, assemblyman sa Batasang Pambansa, sakop sa constitutional commission, komisyonado sa Comelec ug maghuhukom sa CA.
Bisan sa kataas na sa mga katungdanan nga iyang gihuptan, wa mausab ang iyang kamapailubon sa pagtubag sa mga pangutana, bisan pinaagi lang gihapon sa telepono.  Bisan niretiro ug nagmasakiton na, si Maambong wa lang gihapon molikay sa media, bisan atol sa iyang mga bakasyon sa Sugbo.

-o0o-

Giila si Maambong nga usa sa mga eksperto sa mga balaod sa piniliay.  Siyay nagduma sa Comelec Modernization Program.  Usa sa iyang kawsa mao ang pag-automate sa mga piniliay aron pagmenos sa kahigayonan sa tikas.  Nga hingpit nga napatuman sa lokal ug nasudnong piniliay sa Mayo sa niaging tuig.
Namatay si Maambong, 72, niadtong Biyernes human nag-ilaid sa balatian sa dugay nang panahon.  I-cremate ang iyang patayng lawas karong Miyerkules sa Quezon City Columbarium.  Dad-on ang iyang mga abo sa Sugbo.  Diin siya nakatapos sa elementarya sa Sta. Lucia, Asturias, sa segundarya ug kolehiyo sa University of San Carlos.  Nahuman niyang abogasiya sa Ateneo ug nahimong bar topnotcher sa 1961.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 30, 2011

DepEd di purdoy

Usa sa labing masilakong bituon sa gabinete ni Presidente Noynoy Aquino mao si Education Secretary Armin Luistro.  Ang mga panagana nga ang iyang kasinatian pagduma og pribadong unibersidad wa makaandam niya sa lahi kaayong kalibotan sa Departamento sa Edukasyon (DepEd), ang labing dakong buhatan sa gobyerno, nidawat sa kamakahuloganon sa kausaban nga iyang gipasiugdahan.
Labi na sa higpit nga pagdili sa pinugsanay nga pangolekta sa mga amotan sa mga eskuylahan.  Nga gidili sab sa iyang gisundang mga kalihim sa DepEd.  Apan si Luistro maoy labing kusganon nga nipatuman sa lagda nga boluntaryo ang tanan nga amotan sa mga eskuylahan.

-o0o-

Maong di maayo ang tinan-awan sa pipila ka mga opisyal sa Parents Teachers Community Association (PTCA) kang Luistro.  Nabalaka sila nga motidlom pag-ayo ang ilang matigom nga pundo pagtabang pagpalambo sa mga eskuylahan.  Kay kon dunay kapilian, mahimong mopili ang mga ginikanan sa di pag-amot, bisan kon may katakos unta sila sa pagbayad.
Nga mao say sentimento sa pipila ka mga magtutudlo ug mga tagduma sa mga eskuylahan.  Matod nila gikinahanglan gyod ang tabang sa mga ginikanan ug mga tinun-an pag-arang-arang sa kahimtang sa publikong mga eskuylahan.  Salamat sa lagda ni Luistro, nahadlok sila nga mas mauna pang mabayran ang tiket sa lotto kay sa amotan pagpintal sa classrooms.

-o0o-

Kon nagduda pa hangtod karon ang kadagkoan sa PTCA ug mga eskuylahan sa kamakiangayon sa lagda ni Luistro, si Dr. Carmelita Dulangon, DepEd 7 Assistant Director, nihatag sa kadagkoan sa PTCA sa San Jose National High School sa Talibon, Bohol, atol sa paglusad sa Brigada Eskwela, sa mosunod nga mas masabtang maymay:

• Bisan unsa kamahinungdanon ug kadinalian sa proyekto, dili ug dili gyod pugson ang kabos nga mga tinun-an ug mga ginikanan sa pag-amot; ug
• Bisan atol sa gradwasyon, kon di gyong kapalit ni kaabang ang tinun-an og toga, tabangan sa PTCA ug mga magtutudlo nga maka-toga siya aron nga di intawon malahi sa iyang kaubanan.

-o0o-

Kataposang semana na ron sa enrolment.  Mao ning higayona sa tuig nga moulbo na sang lalis sa mga ginikanan ug sa kadagkoan sa PTCA ug mga eskuylahan.  Nga hangtod karon, bisan sa lagda ni Luistro ug maymay ni Dulangon, magdumili gihapon pagdawat sa mga tinun-an nga wa pang kabayad sa mga amotan sa niaging tuig tingtungha.  May laing pahinumdom si Dulangon:  Mapugos lang ang mga ginikanan pagbayad sa nangawa nga libro sa ilang mga bata.
Mangalisbo na bang mga eskuylahan kon gamay ra og matigom ang PTCA?  Dili, pasalig ni Dulangon.  May Maintenance Operations and Other Expenditure (MOOE) ang matag eskuylahan alang sa mga panginahanglan sa mga tinun-an.  Ang mahinungdanon, matod niya, nga ayuhon paggasto aron moabot ang kuwarta sa mga bata.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com