Arangkada of Leo Lastimosa for May 15, 2010

                        Makapadaog ba sila?

 

            Nagbasol na tingali ron si Gobernador Gwen Garcia nga iyang gidasonan ang pasalig sa iyang manghod nga si Kongresista Pablo John Garcia nga ilang hatagan og usa ka milyon ka boto si Gibo Teodoro.  Labaw na tingaling nagbasol nga niapil pagbugal-bugal sa surveys sa SWS ug Pulse Asia, nga nagpakita nga nangiwit si Teodoro, ug maoy gituohan ang surveys sa way klarong mga pundok nga nag-ulug-ulog nga dako na kaayog labaw ang iyang manok.

            Nakumbinser na tingali si Garcia karon nga di tinuod ang pasangil ni Senador Noynoy Aquino nga pinalit ra sa Quiapo ang surveys.  Nakasabot na tingali nga di diay kinahanglang pangutan-on ang tanang botante aron mahimong katuohan ang surveys.

                        -o0o-

            Labaw tingaling nagbasol si Garcia nga iyang gihulagway nga "kiss of death" ang pagpaluyo ni Cebu City Mayor Tomas Osmena sa kandidatura ni Senador Mar Roxas.  Kay inay mamatay ang kandidatura, si Roxas nakatigom man hinuon og 1.1 milyones ka boto gikan sa mga Sugbuanon.  Nga gipanghinaot sa Partido Liberal nga sobra pang makapapas sa kapin sa 800,000 ka boto nga mayoriya ni Makati City Mayor Jejomar Binay.

            Hinaot nga makadawat na si Garcia sa pagsalikway sa pipila ka Sugbuanon sa iyang manok ug sa iya mismong kandidatura.  Inay dudahan ang kaligdong sa piniliay tungod lang kay mas gamay ang iyang mayoriya kay sa gipaabot.  Hinaot makadawat na si Garcia nga may mga dapit nga mas ganahan ang mga botante sa iyang amahan ug ubang mga alyado.

                        -o0o-

            Apan di sang kapangangkon si Osmena og kredito sa landslide nga kadaogan nilang Senador Noynoy Aquino ug Roxas dinhi.  Kay managsama  silang Garcia nga napakyas pagpadaog sa tanang piliunon pagka senador nga ilang gipangampanyahan.  Mao hinuoy nanglusot ang mga senatoriables nga ilang gisalikway.

            May kahigayonan nga managsama ang endorsement nilang Garcia ug Osmena—wa tingaling kapatay apan wa sab makatabang sa ilang mga gipaluyohan.  Mahimong pildehunon gyod si Teodoro gipaluyohan siya o wa ni Garcia.  Samang mahimong naglawig na gyod silang Aquino ug Roxas bisan nangiyugpos ra si Osmena.

                        -o0o-

            Pulos napadaog nilang Garcia ug Osmena ang ilang lokal nga mga kandidato—tanang piliunon sa Bando Osmena Pundok Kausawagan (BOPK) sa bahin ni Osmena ug sa kasagaran sa mga piliunon sa One Cebu sa bahin ni Garcia.  Apan ang ilang influencia mahimong wa katabang sa mga nanagan sa nasudnong katungdanan.

            Maong mas makaayo alang sa mga kandidato pagka presidente, pagka bise presidente ug pagka senador nga manikay-sikay og ila ug di na hingpit nga magsalig sa lokal nga mga politiko.  Ug hinaot nga silang Garcia ug Osmena mohunong na pagpaburot sa katakos sa ilang makinarya, nga kuwang na lag diyutayng ipatuo nga gasa gikan sa langit alang sa nasudnong mga piliunon nga palaran nga ilang mapilian.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 14, 2010

                        Dear Noynoy

 

            Daghang fan pages ang nanguhong sa Facebook nga nagda sa samang ulohan.  Pulos gitumong paghatag nimo og mga sugyot unsay labing mahinungdanon ug dinalian nga mga gimbuhaton nga angayng unahon kon ikaw nay maglingkod sa Malakanyang.  Nagtuo na gyod tingali sila nga ikaw nay modaog.  Bisan nagdumili pa pag-angkon sa ilang kapildehan si kanhi presidente Joseph Estrada.  Ug labi na silang Nicanor Perlas, JC delos Reyes ug Vetellano Acosta.

            Wa sab gani sila maikog sa imong pares nga si Senador Mar Roxas nga hangtod karon, bisan pa sa imong pasalig nga mao gyoy mamahimo nimong katimbang pagduma sa nasud sa mosunod nga unom ka tuig, padayon pang gibiyaan ni Makati City Mayor Jejomar Binay.

                        -o0o-

            Apan tingali dugay na kaayo silang nagpaabot.  Sa kahigayonan nga makab-ot na ang labing makiangayon nga mga kausaban sa nasud.  Busa wa na magpaabot sa imong proklamasyon.  Ni nga makapili na ka og mga sakop sa gabinete.

            Sa kadaghan na sa mga sugyot nga naluwatan, nahadlok ko nga wa na kay laing mahimo sa mosunod nga mga adlaw gawas sa paglista ug pagtuon nila.  Gawas sa pipila nga wa kapugong pagpamalikas kay wa pang kadawat hangtod karon nga natinuod ang wa-makapangutana-nila-nga-surveys sa Pulse Asia ug SWS nga nangiwit gyod diay si Gibo Teodoro.

            Maong pasayloa nga dugangan namo ang imong mga basahunon pinaagi sa pagluwat sa among kaugalingon nga mapaubsanon nga lima ka sugyot.

                        -o0o-

·        Paghatag og kahulogan sa imong gisaad nga kampanya batok sa pangurakot, palihug itudlo isip anti-corruption czar nga tugyanan sa tanang gahom paggukod sa labing dagkong mga kukhan si kanhi chief justice Hilario Davide Jr.

·        Mga molupyo sa Guadalupe nireklamo nga saba kaayong nagsaulog ang mga kawani sa Visayas Ombudsman dihang gisibya na sa ABS-CBN Halalan 2010 Coverage (nga mao ray dunay tinuod nga "virtual presence") nga dako nang imong labaw, busa mahimo bang tabangan nga di na matanggong sa ilang ulohang buhatan ang mga resolusyon sa mga kasong pagpangawkaw nga dugay rang gilawalawaan?

                        -o0o-

·        Nangapagaw ug naglumpayat sab sa kalipay sa nag-ung-ong nimong kadaogan ang retiradong mga sakop sa GSIS, busa palihug tubaga ang ilang pangindahay nga di na malangan ang nalansang nilang pension tungod sa way kinutobang lusot sa computerization ni Winston Garcia.

·        Human gihatag sa mga Sugbuanon ang usa ka milyon ka boto nga gipasalig unta sa mga Garcia ngadtong Gibo, mahimo bang seryusong tun-an ang kahigayonan nga mapatuman ang usa sa mga saad sa nangiwit nimong ig-agaw nga mao ang pagtukod og taytayan nga magsumpay sa Sugbo, Bohol ug Negros?

• Di kinahanglan nga may Osmena sa imong gabinete kay peligro nga ang tanang bag-ong kadalanan ug mga proyekto moagi na sab sa ilang mga yuta.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 13, 2010

                        Bida nang PCOS

 

            Hapit tanang hingtungdan, bisan ang mga napilde, bilib sa PCOS machines.  Human nilikoy ang orihinal nga compact flash cards pila ka adlaw sa wa pang piniliay, hapit tanan, gawas lang tingali sa taga Comelec ug Smartmatic, diriyot na motunglo sa PCOS machines nga way kapuslanan ug di takos nga saligan sa kaligdong sa makasaysayanong piniliay.

            Dihang nagyagaw ang mga botante sa adlaw sa piniliay, gibalikas na sang PCOS.  Bisan kon ang kataas sa linya di tungod sa pagpalyar sa PCOS kon di tungod sa kakuwang sa paggamit ini.  Ug sa way paghunahuna sa Comelec ug DepEd pagtam-ok sa usa ka libo ka botante sa matag presinto sa hagip-ot ug alimuot nga classrooms sa public schools.

                        -o0o-

            Apan dihang nakaatubang sa mga botante ang PCOS sa labing unang higayon atol sa paghungit sa ilang mga balota ug dihang gipahalipayan sila sa makina og "Congratulations" human nadawat ug nabasa ang tanang gisuwat sa mga balota, ang tanang mga botante, gikang Pres. Arroyo ngadto sa labing kabos nga iskuwater, wa kapugong paglumpayat ug pagsaulog sa ilang kalamposan pagsalmot sa makasaysayanon nga labing unang nasudnong automated nga piniliay.

            Nisamot pa gyong ilang bilib, ug inanayng nakalimtan ang kahago sa pagbotar, dihang ang gitamay pag-ayong PCOS machines morang kilat nga ni-transmit sa resulta gikan sa mga presinto ngadto sa local ug national servers sa Comelec, citizens arm, politikanhong mga partido ug mga sakop sa media.  Nga nisangpot sa mas sayo nga proklamasyon sa mga mananaog.

                        -o0o-

            Mao nga ang mga botante wa na magtagad sa mga pasangil nga tikason pang piniliay pinaagi sa pagmaniobra sa PCOS machines.  Bisan pa kon apil sa namasangil mao ang nag-unang piliunon pagka bise presidente nga si Jejomar Binay ug ang iyang alyado sa Compostela, ang pilderong si Richie Wagas.

            Kay nahibawo ang mga botante nga bisan kawaton, bughaon ug sunugon pang PCOS machines, di na mausab ang na-transmit nang resulta.  Bisan naguba pang PCOS sa wa pang ka-transmit, may hard copies na sa election returns nga nahatag sa politikanhong mga partido, citizens arm ug media ug napapilit sa ganghaan sa matag presinto.

                        -o0o-

            Tambag sa mga politiko nga nagtuo nga duha ray mahitabo nila—modaog o gitikasan—di na angay nga himuong kontrabida ang PCOS machines.  Mas maayo pa nga mangita og laing matulisok.  Gawas pa, kon gusto gyod silang manikas, way mahimo ang PCOS pagbaraw sa naandan nila nga pagpamalit og mga boto, paghakot og flying voters, o pagpanghasi sa mga botante.

            O mas maayo tingali nga mosugod na pagtuon ug pagsagop sa kahigayonan nga mahimong ang labing maayong pamolitika mao ang labing matinud-anon nga pangalagad sa labing batakan nga mga panginahanglan sa kinabag-an sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 12, 2010

                        Kahulogan sa kadaogan

 

            Nidaog si Senador Noynoy Aquino sa Sugbo bisan kon ang hapit tanang higante sa politika nipaluyo sa iyang mga kaatbang.  Ang mga Garcia, o ang dakong bahin sa pamilya; ang mga Durano sa Danao, o ang gamhanang bahin sa pamilya; ug ang mga Radaza nangampanya alang ni Gibo Teodoro.  Samtang silang Kongresista Eduardo Gullas, Kongresista Nerissa Soon-Ruiz ug pipila ka Garcia nangampanya alang ni Senador Manny Villar.

            Ang nibantang pagpaluyo niya maong mga Osmena, ug ang mas gagmayng banay sa mga Cortes, mga Martinez, mga Sanchez, mga Yapha, mga Davide ug mga Bacaltos.  Apan sa way pagsalikway sa ilang tabang di silay nakapadaog ni Aquino.

                        -o0o-

            Nidaog si Aquino sa Sugbo bisan sa kusganong kampanya batok niya sa pipila ka mga pari sa Simbahang Katoliko.  Kinsa nitumbok ni Aquino sa ilang mga wali nga maoy labing dakong utok sa reproductive health (RH) bill.  Di hinuon maglisod ang kaparian pagpangita sa abundang mga sukaranan sa ilang kapakyas pagkumbinser sa ilang mga parokyano.

            Kay di makiangayon ang ilang mga pasangil.  Hapit tanang piliunon pagka presidente pabor sa RH bill.  Apan si Aquino ra gyoy ginganlan ug gitunglo sa ilang power point presentations sa nagkalainlaing mga parokya.  Nidangop pa gyod sa way sukaranan nga pasangil nga mahimong mabilanggo ang mga ginikanan kon di mohatag og condom ug ubang kontraseptibo sa ilang mga anak.

                        -o0o-

            Nidaog si Aquino sa Sugbo tungod sa iyang nadawat nga lapad nga pagpaluyo gikan sa katawhang Sugbuanon.  Kinsa kadaghan na ibaligya sa ilang mga lider ngadto sa mga piliunon sa nasudnong mga katungdanan nga naglaway sa 2.4 milyones ka rehistradong mga botante sa Sugbo.  Apan nipatigbabaw sa ilang katungod pagpili sa pangu nga ilang gilaoman nga makahaw-as sa nasud gikan sa katimawa.

            Napamatud-an sa niaging piniliay nga ang katawhan dunay ilang kaugalingong kabuot.  Ang mga Sugbuanon nga namotar bisan nabuntagan na sa mga presinto giaghat gyod tingali sa ilang gugma alang sa nasud ug pagpakabana alang sa umaabot sa ilang mga anak.

                        -o0o-

            Unsaon man pagpasabot ni Gobernador Gwen Garcia ug ubang mga sakop sa iyang pamilya ang ilang kapakyas paghatag sa gisaad nga usa ka milyon ka boto ngadtong Teodoro?  Unsaon man pagpatin-aw ni Gullas ang kapakyas paghatod sa kadaogan nga gisaad niya ngadtong Villar?  Unsa may kahulogan nga masihag ang mga Durano sa kapakyas pagkumbinser sa ilang mga dumadapig pagbotar ni Teodoro?

            Natandog ba lang ang katawhan sa kamatayon ni Cory Aquino?  Nadani ba lang sa pasalig ni Noynoy nga di niya pakauwawan ang kabilin sa kamabayanihon ug ipadayon ang pangalagad sa iyang mga ginikanan?  O inanay nang nakaamgo ang katawhan sa ilang gahom pag-umol sa ilang kaugalingon nga kaugmaon ug pagpanimon sa dagan sa kasaysayan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 11, 2010

                        Mga bayani sa piniliay

 

            Sa ilang kaikag pagkumbinser sa madudahong mga politiko mahitungod sa katakos sa PCOS machines ug sa bag-ong teknolohiya pag-iskutenyo sa mga boto, ang kadagkoan sa Comelec nakalimot pag-andam sa mga magtutudlo unsaon pagpahapsay ang dagan sa piniliay kon dasmagan na sila og kaliboan ka mga botante nga di mahitabong mapahiluna sa hagip-ot, gubaon ug alimuot nga classrooms sa atong mga tulonghaang publiko.

            Kon kinsa may mga nagpasiugda sa time and motion study sa Comelec nga nipasalig nga makabotar ang usa ka libo ka mga botante sa usa lang ka presinto sud lang sa 11 ka takna, angayng bitayon.  Ang kaguliyang sa piniliay maoy labing dakong sagpa sa ilang pangangkon.

-o0o-

            Sa akong pagsaksi sa testing ug sealing sa PCOS machines sa Abellana National School niadtong Dominggo, bisperas sa piniliay, nabalaka na kong daan nga nagtan-aw sa kahagip-ot sa classrooms ug hallways.  Inay buwagon ang mga presinto, gisikit pa gyod.  Kon napu ray makasud sa presinto ug 20 ray makalingkod sa holding rooms, asa man intawon ipahimutang ang mas daghan nga maghuwat?  Apan ang akong panagana natabonan sa pagsaulog sa mga sakop sa board of election inspectors (BEIs) dihang ilang napamatud-an nga makabasa diay sa mga balota ang PCOS.

            Pag-abot nako sa Abellana pasado alas-6 gahapon sa buntag, akong nasaksihan ang inanay nga pagkatinuod sa tanan nakong kahadlok.  Nga mao say nahitabo sa tibuok Sugbo ug tibuok nasud.

-o0o-

            Ang labing klarong sulbad sa suliran mao ang pagpamalit og dugang PCOS machines, o mas moderno ug mas kasaligan nga mga makina, sa sunod nga mga piniliay.  Ang hinungdan nga gilumpong ang 1,000 ka mga botante sa usa lang ka presinto mao ang pait nga kamatuoran nga 82,000 ra ka PCOS ang mapalit sa P7.2 bilyones nga gigahin sa Kongreso alang sa automation sa piniliay.

            Kon doblehon ang gidaghanon sa PCOS machines, aron 500 na lay magpunsisok sa matag presinto, kinahanglan tang moggahin og laing P7.2 bilyones.  O tingali makakita na tag mas barato ug maayong mga makina, salamat sa way kinutobang pagdis-og sa teknolohiya.

-o0o-

            Ang paglugway sa Comelec hangtod sa alas-7 sa gabii mahimong hangpon sa mga botante nga determinadong mosalmot sa makasaysayanon nga labing unang nasudnong automated nga piniliay.  Mahimo sab nga magmingaw kon paundayonan sa mga botante ang ilang panluod sa bag-ong sistema sa piniliay nga gipakaingon og mohimong mas sayon apan nilisudlisod na man hinuon sa paggamit sa ilang katungod pagpili.

            Di hinuon angayng kalimtan nga, taliwa sa nasudnong kalangay, may mga sakop sa BEIs nga mas takos kay sa uban sa pagpaspas sa piniliay ug may mga botante nga wa mopaundayon sa mas makaiibog nga awhag sa pagbagulbol, hinunoa nitun sa ilang dila ug mapailubong nagpaabot sa ilang nasiyam-siyaman nga kahigayonan pagpili.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 10, 2010

                        Andam sa piniliay

 

            Abellana National School—Dul-an sa 17,000 ka mga botante ang magpanon paingon dinhi tibuok adlaw karong adlawa pagsalmot sa makasaysayanon nga labing unang nasudnong automated nga piniliay.  Gibahin sila sa 17 ka mga presinto nga pulos dunay tagsa ka PCOS machine ug tagsa ka compact flash cards.

            Kon way kakulian, mangabli ang mga presinto sa alas-7 karong buntag, mahuman ang botasyon sa wa pay alas-6 sa gabii, maka-transmit dayon ang tanang presinto sa resulta sa piniliay sud lang sa lima ka gutlo, ug mahibaw-an na kinsay bag-ong mayor, bise mayor, mga kongresista ug mga konsehal sa Dakbayan sa Sugbo sa wa pay alas-8 karong gabii.

-o0o-

            Wa matinuod ang labing dagkong kahadlok sa nagpakabana nga mga sektor atol sa tibuok adlaw nga pagsuway ug pagselyo sa PCOS machines dinhi tibuok adlaw gahapon.  Nakabasa nang mga makina sa tanang gilawog nga sample ballots.  Ang ihap sa PCOS nitakdo sa manumano nga ihap sa Board of Election Inspectors (BEIs).

            Sa usa ka presinto, gipalihug sa BEI ang representante sa C-Cimpel sa pagtuyo pagtuldok lang sa mga oval sa iyang balota.  Tuod man, ang makina niluwa sa balota ug nireklamo sa "inadequate markings."  Watcher sa Kusog nituyo pagsobra og taptap sa ovals sa pagka konsehal.  Giluwa sang balota ug giingnan nga nag-"overvote" siya.  Ang mga nagtinarung gyod pagmarka sa mga balota gipahalipayan og "Congratulations!"

-o0o-

            Tungod sa kakuwang sa giya gikan sa Comelec ug Smartmatic, pipila ka BEIs nahiagom sa mosunod nga kasaypanan:

·        Namarkahan nang tanang napu ka sample ballots una nabasahi sa BEI chairman ang bag-ong lagda nga paunhan diayg hungit og blangkong balota ang PCOS;

·        Naggamit na sa BEI ang thermal paper nga may selyo sa Comelec ug nga maoy gamiton sa adlaw sa piniliay una nakit-i ang pakapin nga lukot sa yanong papel alang sa mock elections; ug

·        Nalangay pagsugod bisag pila na ka takna nga nagpaabot ang mga sakop sa BEIs ug mga representante sa C-Cimpel kay gipaabot pang wa gyod pakita nga mga representante sa BOPK ug Kusug.

-o0o-

            Matag human og selyo sa PCOS machine, namakpak sa kahinangop ang mga sakop sa BEIs ug mga watchers.  Di lang tungod kay makapahuway na sila ug makapangandam sa adlaw sa piniliay.  Kon dili tungod sa pagkatuman sa ilang pangandoy nga di mahugno ang kaligdong sa piniliay sa bag-ong teknolohiya sa piniliay.

            Nabalaka hinuon kong maghuot pag-ayong mga botante tungod sa kahuot sa classrooms ug hallways dinhi.  Mas maayong mosayo aron di matanggong sa way kinutobang pila.  Palihug pagda og pandong aron di maluto sa huwaw.  Ug ayaw kalimot pagda og tubig ug pagkaon aron nga di uhawon ni gutumon kon simbako malangay sa pagbotar.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com