Arangkada of Leo Lastimosa for january 7, 2011

        Bugnaw sa uminto

    Drayber sa taxi nangutana nako mahimo bang sugod sunod buwan, kanus-a gitakdang ipatuman sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) ang uminto sa plite sa taxi, magbutang silag karatula gawas sa ilang mga sakyanan nga magpahibawong P30 pa gihapon ang ilang flagdown rate.  Ako siyang gitubag nga way balaod nga nagdili sa iyang plano.

Gawas lang kon ang ubang taxi drivers ug operators moreklamo sa LTFRB ug Land Transportation Office (LTO) nga ang ilang undercharging nakalapas sa bag-ong taripa sa plitehan.  Wa pa hinuoy nasilotan og undercharging bisan kon hapit tanang bus operators sa Sugbo naghimo ini.  Gawas pa, nipasabot ang drayber, may lig-on silang sukaranan sa di pagpa-uminto sa plitehan.

-o0o-

    Ang operator sa iyang gimanehong taxi nipahibawo nga wa siyay igong pundo pagpalit sa tag P12,000 nga bag-ong metro nga makahatag og resibo sa mga pasahero.  Nga maoy nag-unang panginahanglan nga gipahamtang sa LTFRB sa di pa makapahimus ang mga taxi sa P10 nga patong sa flagdown ug P1 sa matag mosunod nga patak sa metro.
    Sa ato pa, kon way bag-ong metro, way uminto sa plite.  Nipasabot ang drayber nga di sila maapiki sa LTO ug LTFRB tungod sa kakuwang sa panudlanan sa ilang operator.  Apan nganong inay maguol mapahiyumon mang drayber sa kahigayonan nga malansang ang karaan nilang plitehan?

-o0o-

    Nipasabot ang drayber nga inig patuman sa uminto sa plitehan, liwas na sa Piyesta Senyor, mamauli nang mga mamistahay ug mohunong nag baha sa Sugbo ang lokal ug langyawng mga turista.  Nahadlok siyang gawas nga magmingaw na silang daan, biyaan pa gyod sa mga pasahero sa taxi nga dak-an ra sa bag-ong plitehan ug mamalhin og sakay sa jeepneys o buses.
    Maong nagsabot na silang daan nga magpalaban sa karatula.  Aron mahibawo ang mga pasahero nga, lahi sa ilang kaubanan nga nataoran na og bag-ong mga metro, wa ma-recalibrate ang ilang metro ug ubos pa gihapon ang ilang plitehan.

-o0o-

    Nahadlok kong wa mag-inusara ang taxi driver nga akong nakasulti ug ang ilang operator nga among nahisgutan.  Ambot pila ray mangahas pagpasaka sa ilang plitehan unya sa Enero 19.  May lain hinuong mas gamhanang alyado ang mga drayber nga nabalaka sa implikasyon sa inusbawang plitehan:  Ang naandang burukrasya sa gobyerno.
    Nikumpisal ang Sugbuanong board member sa LTFRB, Atty. Manny Iway, nga kapin ra sa 3,000 ka taxi units ang ma-recalibrate karong buwana.  Gibanabana niya nga ang LTFRB maabtan pa sa Hunyo karong tuiga ang recalibration sa tanang 42,000 ka taxi units sa tibuok Pilipinas.  Kana kon makapalit ang tanang taxi operators sa bag-ong metro may resibo.  Wa ko mag-inusara pagpanghinaot nga mailhan ang mga taxi nga wa mag-apura pagpataas sa plitehan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 6, 2011

Pangaliya sa 93-1

Di mahimong palayason ni Gobernador Gwen Garcia ang kaliboan ka mga pamilya nga nagpuyo sa mga luna sa Kapitolyo nga nahimutang sa Dakbayan sa Sugbo.  Kay pipila nila nakaimpas nag bayad sa Kapitolyo ug mao nay lehitimong mga tag-iya sa mga luna.  Maong di sab mahimong ipamugos ni Garcia ang pagtukod og mga bay patigayon sa mga luna ubos sa Provincial Ordinance 93-1.

Kay nagpat-ak-pat-ak ang kabalayan sa mga molupyo nga nakabayad na.  Mapabarug lang ang giplano ni Garcia nga commercial district kon maka-imbento sila og mga building nga magbikaka ang mga haligi nga makalaktaw sa kabalayan nga di na kahilabtan bisan may kauyonan pang makab-ot silang Garcia ug Mayor Michael Rama.

-o0o-

Sa ato pa, mahimo rang magpaabot si Rama nga si Garcia ang mohimo sa unang lakang:  Sa usa ka bahin, way mawa sa siyudad kon magpadayon nga mag-okupar sa mga luna sa Kapitolyo ang kaliboan ka mga pamilya nga napakyas pag-impas sa ilang obligasyon; sa pikas nga bahin, si Garcia maoy mag-apura nga mabaligya nang mga luna sa mas taas nga presyo ngadto sa mga negosyante nga hagbay rang naglaway sa mga kabtangan nga nasentro sa malambuon nga uptown area.
Apan gipahuyang ni Rama ang iyang posisyon pinaagi sa pagpasiugda sa tigom ubang Garcia.  Mahimong nalit-ag lang ni Garcia, o ganahang nga mahusay nang suliran, o may laing tinagoang katuyoan.

-o0o-

Kay padayon pa mang gubat nilang Garcia ug Kongresista Tomas Osmena, may duha ra ka paagi nga mahusay ang kontrobersiya:  Una, nga alyado ni Osmena ang makapuli ni Garcia sa Kapitolyo karong 2013; o ikaduha, mailog ni Garcia ang liderato sa Dakbayan sa Sugbo gikan nilang Osmena ug Rama.
Dako ang kahigayonan nga mamahimong sunod nga gobernador si Hilario Davide III, o si Bise Gobernador Greg Sanchez, labi na kon si Kongresista Pablo John Garcia ray kinakusgan nga mapadagan sa One Cebu.  Samtang imposibleng makapuli si Garcia ug mga kandidatong manimahong Garcia pagtungkawo sa City Hall.

-o0o-

Apan kay nag-angat na mang Piyesta Senyor, ug di man malalis ang kamilagruso ni Senyor Sto. Niño, di kapugngan ang mga deboto nga lunsayng mangaliya nga lamdagan sa balaanong Espiriru Santo ang tanang hingtungdan aron mahusay nang 93-1:

• Ipadaplin nang Garcia ug Osmena ang ilang personalay nga wa katabang sa mga Sugbuanon gawas sa pagdugang sa nangalisbo nilang bokabularyo sa mga balikas ug insulto;
• Dawaton ni Osmena ang kamatuoran nga di niya monopoliya ang pagpalambo sa interes sa mga Sugbuanon ug nga di kinahanglang dudahan ug sabotaheon ang tanang proyekto ni Rama ug sa Kapitolyo; ug
• Makaamgo na si Garcia nga ang labing mahinungdanong tahas sa gobyerno mao ang pag-alagad sa katawhan, di ang pagnegosyo sa ilang kabtangan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 5, 2011

                Veto ni Tomas

 

        Di mapatuman ang bisan unsang nasabotan nilang Cebu City Mayor Michael Rama ug Gobernador Gwen Garcia sa ilang panagtagbo sa panihapon sa bisperas sa bag-ong tuig kon way pag-uyon sa mga konsehal sa Dakbayan sa Sugbo.  Ug ang mga konsehal nipahibawo nang Rama sa ilang pamahaw liwas sa bag-ong tuig sa ilang pagsupak sa mga kundisyon nga gipahamtang sa Kapitolyo sa paghusay sa kontrobersiya sa Provincial Ordinance 93-1.

        Nga, ug makugang lang ka ini kon wa pang kahibawo nga Danao ang sunod sa Compostela, mao say baruganan ni Kongresista Tomas Osmena.  Sa ato pa, inay nagpaduding silang Rama ug Garcia, mas maayong si Garcia ug Osmena na lay nanihapon.

-o0o-

        Nakawang ang tanang hiku-hiko ni Rama pag-detalye sa ilang panagsulti.  Kay si Garcia wa maglubay-lubay sa iyang baruganan sukad pa sa una:  Kinahanglan nga libkason una sa City Hall ang pagdili sa development sa Ciudad, ang natanggong nga proyekto sa Kapitolyo sa Banilad, sa di pa mapahigayon ang bisan unsang sabutsabot mahitungod sa 93-1.

        Maong wa sab maglangay ang mga konsehal pagpasabot ni Rama nga di maliso ang ilang baruganan:  Nga di angayng ilumpong ang Ciudad, ug bisan ang panag-ilog sa City Hall ug Kapitolyo sa gahom pagtudlo sa mga sakop sa MCWD board, sa orihinal nga kontrobersiya sa kapakyas sa mga molupyo pag-impas sa mga luna sa Kapitolyo nga nia mahimutang sa dakbayan.

-o0o-

        Hinaot nga di butdan sa tiyan si Rama.  Kay human nanihapon ubang Garcia ug human namahaw uban sa mga konsehal, napugos siya pag-agwanta sa dessert nga humble pie.  Napugos siya pagdawat sa sugyot sa mga konsehal nga iyang gisalikway sa wa pa makigtagbo ni Garcia--pagkonsulta sa technical working group nga maoy moplantsa sa mga detalye sa bisan unsang mas undanon nga sabutsabot sa 93-1.

        Bisan nadugangan sa iyang mga sinaligan ang grupo, naklaro na asa ra kutob si Rama sa iyang pagsuway paghusay sa 93-1.  Pinaagi sa makabungog nga mayoriya sa City Council, may veto power si Osmena sa bisan unsang nahunahunaan nilang Rama ug Garcia.

-o0o-

        Isip mayor, napamatud-an nang Rama nga daghan siyang nahimo nga wa magkinahanglan sa bendisyon, ug bisan gani sa kusganong pagsupak, ni Osmena ug sa mga konsehal.  Sama sa pagsalikway sa mga transaksiyon ni Osmena nga kuwang sa mga dokumento ug pagbasa sa P3 milyones nga balor sa mga pabuto nga gipanag-iya sa higala ni Osmena.         Apan ang paglibkas sa ban sa Ciudad nagkinahanglan sa pagdason sa mga konsehal.  Nga di mahitabo kon way bendisyon ni Osmena.

        May lain hinuong mahimo si Rama nga di kinahanglan nga mananghid ni Osmena ug sa mga konsehal:  Mahimo niyang pasayawon si Garcia sa pagbukas sa Sinulog sa buntag ug pagtak-op ini sa gabii.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 4, 2011

        Hagtos sa pailob

    Niadtong si kanhi presidente Gloria Arroyo pay nagtungkawo sa Malakanyang, wa nahitabo sa mga pasangil sa pagpangawkaw batok sa iyang pamunoan.  Kay duna siyay presidential immunity from suit, di siya madutlan og bisan unsang kaso samtang naghupot sa labing taas nga katungdanan sa gobyerno.  Mahimo lang siyang tangtangon gikan sa katungdanan pinaagi sa impeachment proceedings sa Kongreso.  Nga wa sang kaugpo kay iya mang mga alyado ang mayoriya sa mga kongresista.
    Bisan ang mga imbestigasyon sa House of Representatives ug sa Senado sa mga eskandalo sa iyang pamunoan wa magsilbi.  Kay ang mga sakop sa gabinete ug ubang mga opisyal nga imbestigahunon gipugngan ni Arroyo sa pagtambong.

-o0o-

    Kay di man mahimong wa lay himuon ang katawhan atubangan sa nangalisbong mga transaksiyon nga gisudlan ang pamunoang Arroyo, nidangop sila sa kadalanan.  Apan ang ilang mga protesta bangis nga gibungkag sa mga puwersa sa gobyerno ug ang mga tigpasiugda giposasan, gipriso ug gipasakaan og mga kaso.
    Ang nagkalainlaing mga pagsuway pagbanhaw sa people power wa sang katuyhakaw.  Nagmalampuson si Arroyo pag-intriga sa mga haligi sa oposisyon, gibuwang sila hangtod nga hingpit nga nahuyang ug nabuak-buak.  Ang labing gamhanang puwersa nga nakapugong sa kinabag-an sa katawhan sa pagpugos pagpalagpot ni Arroyo sa palasyo mao ang piniliayng presidensiyal nga ang nag-unang mga kandidato pulos nakigbatok sa iyang pamunoan.

-o0o-

    Maong dihang nahinayon ang piniliay, bisan sa daghang kakulian ug lapad nga kahadlok nga maniobrahon ni Arroyo aron malugwayan ang iyang paghupot sa gahom, nagmilagro ang katawhan:  Gibuntog ang nagbuntaog nga mga bulilyaso sa labing unang nasudnon nga automated nga piniliay, gibuboan og makabungog nga mandato si Noynoy Aquino, ang labing isog nga nangampanya batok sa pangurakot, ug gipahamtangan si Arroyo og way laing kapilian gawas sa pagkanaog sa Malakanyang.
    Karong gipulihan nang Aquino si Arroyo, naghinam-hinam ang katawhan nga matubag na gyod ang dugay nang giluom nga mga pangutana ug masilotan na gyong mga kawatan.  Maong di pipila ray nahugno nga wa pa diay ikadiga ang kinakusgang alas ni Arroyo.

-o0o-

    Padayong giyak-an ang mga kasong pagpangawkaw batok ni Arroyo sa iyang tinudlo nga si Ombudsman Merceditas Gutierrez ug gibasura ang Truth Commission sa makabungog nga mayoriya sa mga mahistrado sa Korte Suprema nga pulos tinudlo ni Arroyo.  Nagpasabot ba ning, salamat sa iyang way kinutoban nga mga maniobra sa nagtungkawo pa sa gahom, di lang gihapon madutlan si Arroyo?
    Nipasaka og motion for reconsideration ang Malakanyang.  Kon ipatigbabaw sa labawng hukmanan ang ilang desisyon, mapugos ang palasyo pag-usab sa gikuwestiyon nga executive order.  Di mahimong paundayonan sa mga institusyon ang pagluok sa kamatuoran giunsa pagwaldas ni Arroyo ang katigayonan sa katawhan.  Taas nang inat sa pailob sa katawhan.  Mahimong mohagtos na bisan unsang orasa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 3, 2011

        Tambag sa 2011

    Akoy unang modason sa pasidaan sa makinaadmanon natong katiguwangan nga sayon ang pagpanambag og kausaban kon naa ra ka sa gawas ug igo lang nagtan-aw sa sud; ug nga mas lisod ang pagpasiugda og makahuloganon nga kausaban kon ikaw ang naa sa sud nga gisigehan og tambag sa taga gawas.

Apan kay ang taga gawas daghan man sang malilian nga di makit-an sa sud, gawas nga ang taga gawas mao may nag-suweldo ug busa maoy tinuoray nga amo sa taga sud, bisan unsa pa kadagko sa katungdanan nga ilang gihuptan, mangahas ko pagluwat sa mosunod nga mga tambag alang sa labing gamhanan nga mga opisyal sa Sugbo sa bag-ong tuig 2011:

-o0o-

Alang ni Cebu City Mayor Michael Rama:

• Modayeg ang mga Sugbuanon sa iyang pagsalikway sa mga transaksiyon uban sa kinaham nga suppliers sa iyang gipulihang pamunoan hangtod nga mabantang nga igo lang niya silang gipulihan sa iyang kaugalingong paboritong mga higala;
• Mosimpatiya ang mga Sugbuanon niya sa panginsulto nga mga sugyot ni kanhi mayor Tomas Osmena hangtod nga maklaro nga wa diay siyay ideya unsaon pagpalambo sa dakbayan;
• Makatabang sa tanang hingtungdan kon iya nang pakaslan, o hatagan og klarong katungdanan sa City Hall, si kanhi konsehal Joy Pesquerra; ug
• Di kakumpiyansahan si Gobernador Gwen Garcia;

-o0o-

    Alang ni Kongresista Tomas Osmena:

• Bisan sa iyang apelyido ug kahumot sa iyang liderato, nagsugod nag pangutana ang mga Sugbuanon nganong mas daghang mga pagsaway batok ni Rama ug mga bagulbol sa iyang bag-ong trabaho kay sa iyang nahimo sa Kongreso;
• Kon tinuod nga nisaad na si Rama nga mag-kongresista human sa tulo ka tuig nga pagduma sa City Hall, angayng hunongan na niyag ulug-ulog si Transportation Undersecretary Aristotle Batuhan; ug
• Inay itukmod paduol, angay niyang ipalayo si Rama gikan sa mga Garcia.

-o0o-

    Alang ni Gobernador Gwen Garcia:

• Gidasonan na sa ilang ulohang buhatan ang pagpangisog sa ligdong nga mga opisyal sa Visayas Ombudsman batok nimo, gipaninglan na gani sa Commission on Audit sa dakong pabawon alang ni Dawnie Roa, hinaot nga makaamgo na sa pait nga kamatuoran nga sa mosunod nga mga adlaw mosamot ka lang og kalayo ug di na mahitabong makasikit pa sa Malakanyang;
• Hapit kada semana nagpuli-puli lang pagpasaka og bag-ong mga kaso batok nimo silang Crisologo Saavedra, mga abogado ug environmentalists, hinaot makamatngon ka nga ang department heads sa Kapitolyo na lay nahadlok nimo; ug
• Hinaot nga mohunong na pagpasugat sa mga tigpasiugda ug pagpatokar sa imong kinaham nga kanta bisan asa moadto, samtang nagsuwat ko ini wa pa mahumang bagulbol sa mga kawani sa Mactan Cebu International Airport nganong giputol ang ilang bakasyon sa Pasko kay giingong nagpasugat ang imong pamilya sa tugpahanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com