Arangkada of Leo Lastimosa for February 13, 2011

        Manumano lang una

    Ang Buro sa Imigrasyon (BI) nitabang sa kapolisan sa pag-ila sa langyaw nga gipasanginlan nga usa sa nidagit sa 6 anyos nga si Ellah Joy Pique duol sa Calajo-an Elementary School sa Minglanilla ug nilabay sa patayng lawas sa pangpang sa Sayaw, Barili.  Bisan giisip nga confidential ang ilang records, si Immigration Regional Director Casimiro Madarang III nipasabot nga ang wa sily balaod nga nalapas sa pagpakita sa hulagway sa mga langyaw ngadto sa mga imbestigador sa bangis nga krimen.
    Ang langyaw gihulagway sa mga saksi nga 40 anyos, 5'8" ngadto sa 5'10" ang gitas-on, regular ang gidak-on sa lawas, puti, buwagaw ang buhok, tul-id ug taliwtiw ang ilong ug nipis ang wait.  Base sa paghulagway, gihimoan og sketch ang langyaw nga gipakatap sa nagkalainlaing presinto.  Nga mao say gigamit pagsusi may motakdo ba sa mga hulagway sa mga langyaw sa database sa BI.

-o0o-

    Matod ni Madarang mas sayon ang ngan kay sa nawong nga pangitaon sa ilang database.  Human sa pila ka adlaw nga pakisusi, wa pay hulagway sa ilang database nga nitakdo sa police sketch.  Kay manumano ra man ang pagpangita, gikuyawan ko nga siyam-siyaman na lang di pa mahuman pagsubay ang tanang hulagway sa mga langyaw sa Sugbo.
    Sa kataposang ihap ni Madarang, dunay kapin sa 5,000 ka permanent residents dinhi ug dul-an sa 100,000 ang langyawng mga turista nga mangabot sa Mactan-Cebu International Airport (MCIA) matag buwan.  Wa pa ni labot sa mga langyaw nga didto motugpa sa Ninoy Aquino International Airport (NAIA) ug ubang ports of entry.  Kanus-a pa man intawon makit-i ang suspitsadong pedophile?

-o0o-

    Way kahimanan ang BI ug kapolisan nga sama sa makita sa mga pelikula sa hollywood nga gigamit sa FBI ug CIA nga paspas nga motakdo sa mga hulagway.  Ang ubang kanasuran nagpalambo na gani og mas abante pang mga teknolohiya sa mas paspas nga pagpangita sa mga kriminal.
    Ang Britanya nagbutang og surveillance cameras nga moila sa mga pinangita sa balaod bisan taliwa sa bagang katawhan.  Ang kapolisan sa Estados Unidos makapada sa hulagway sa ilang ikasugat nga suspitsado aron itakdo sa ilang database sud lang sa pipila ka segundos ginamit ang iPhone.

-o0o-

    May laing problema:  Gilalisan pa ang kakasaligan sa police sketches.  Samtang dunay pipila na nitakdo, kasagaran nangasayop.  Di lang dinhi sa Pilipinas kon dili hasta sa mas malambuong mga nasud.
    Tungod ni sa kalimtanon, kakugang, kahadlok, kakapoy ug kalibog sa mga saksi.  Ug sa managlahi nga katakos sa artists.  80% sa mga konbiktado nga naabsuwelto sa DNA nagumikan sa sayop nga sketches.  Apan bisan unsa pa, mas maayo lang gihapong may sketch nga tamdan ang publiko kay sa igo lang pasidan-an pagbantay sa langyaw nga buwagaw ug daghan og patik.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 12, 2011

        Hello, Angie
    Ang usa sa mga eskandalo sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo namugna tungod sa iyang mga tawag sa telepono.  Ang ilang panagsulti ni kanhi Comelec commissioner Virgilio Garcillano, nga gituohan gi-record sa mga ahente sa Intelligence Service of the Armed Forces of the Philippines (ISAFP) nakabisto sa lapad nga tikas sa piniliayng presidensiyal niadtong 2004.

Karong wa na siya sa Malakanyang, mahimong mahiagom si Arroyo sa labing dakong krisis sa iyang politikanhong kinabuhi tungod sa laing tawag sa telepono nga iyang gihimo.  Ning higayona ngadto ni Heneral Angelo Reyes.  Usa ka adlaw sa wa pa maghikog ang usa sa labing sinaligan sa iyang siyam ka tuig nga pamunoan.

-o0o-

    Nihit ang mga detalye sa tawag ni Arroyo.  Nga nakaapektar pag-ayo ni Reyes kay iya ning gisumbong ngadto sa iyang senior sa Philippine Military Academy (PMA), si Commodore Rex Robles.  Kinsa maoy nipahibawo sa kahibulongan nga duha ka tuyo ni Arroyo kang Reyes:

• Nagpakisayod si Arroyo kinsa ang mistah ni Senador Antonio Trillanes IV nga gipalihug ni Reyes paghatod sa iyang suwat nga nanghagit sa senador paghingan sa gamhanang opisyal nga nagsugo, nagpahimus ug nanalipod sa pangawkaw ni Major General Carlos Garcia; ug
• Nagpakisayod nganong nakiglalis si Robles kang Kongresista Roilo Golez human niluwat og privilege speech nga nilambigit ni Reyes sa pangurakot sa Armadong Kusog.

-o0o-

    Masihag sa tawag ni Arroyo ang talagsaong dagan sa iyang utok ug nga wa gyod diay malilong gikan niya.  Nga posibleng maoy nakatabang paglahutay sa tanang mga anomaliya nga gipasangil batok niya ug, bisan sa sunudsunod nga impeachment complaints ug sibaw nga awhag pagpalagpot niya sa gahom, pagtiwas gyod sa iyang termino.
    Samtang ang pagtagad sa ordinaryong katawhan nasentro sa bag-ong mga ebidensiya sa lapad nga pangurakot sa militar, si Arroyo mas interesado kinsay mensahero ni Reyes ngadtong Trillanes.  Ug samtang nakuryuso tang tanan pagsubay pila gyod ka bilyon ka pesos ang nakawat, si Arroyo mas nihatag og importansiya sa lalis nilang Golez ug Robles.

-o0o-

    Nagduda ba si Arroyo sa tinuod nga tuyo ni Reyes pagsuwat ni Trillanes?  Nabalaka bang nagsugod nag panghunaw si Reyes?  Tinuod bang nahadlok nga ang mensahero nilang Reyes ug Trillanes mao ang iyang kanhi aide nga si Lt. Commander Cris Magdangal o laing opisyal nga suhito sa mga transaksiyon tali sa Malakanyang ug Kampo Aguinaldo?
    Wa gyod untay na-interes sa away nilang Robles ug Golez.  Apan tungod sa talagsaong interes ni Arroyo, mangutana ta:  Nabalaka ba si Arroyo nga modako ang lalis nga gisugdan ni Robles, nga klarong nanalipod ni Reyes, ug makaamgo na hinuon silang Golez, Trillanes ug ubang imbestigador nga igo lang silang gigiyahan nilang Reyes ug Robles nga ang kinawatay mahimong gipasiugdahan gyod sa Malakanyang?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 11, 2011

Pasagad sa edukasyon
Ang masulub-ong kahimtang sa mga eskuylahan sa gobyerno dugay nang gipasagdan sa atong kadagkoan.  Ug hagbay rang gilingiw-lingiwan sa katawhan.  Mapugwat lang ta matag karon ug unya kon dunay mga panghitabo nga makapahinumdom nato nga di makiangayon ang padayon nga pagpaundayon sa eskandalo.

Sama sa pagdagit ug pagpatay sa 6 anyos nga batang babaye sa Minglanilla.  Ug sa sunudsunod nga pagpatay sa duha ka magtutudlo sa Argao ug Minglanilla.  Matag human sa duguong hitabo, magpungasi dayon ang bag-ong mga lagda nga ipatuman pagpalambo sa seguridad sa mga eskuylahan.  Apan way opisyal sa gobyerno nga nagtagad, ug ang mga magbubuhis napul-an na og awhag, sa pagpatuman og mas malungtaron nga sulbad.

-o0o-

Nganong gitugotan man nato nga matukod ang classrooms nga way pansayan?  Nganong gitugotan man nato nga matukod ang school buildings nga way tubig?  Ni kuryente?  Ni seguridad?
Kon ang mga kan-anan nga pipila ray kustomer matag adlaw gikinahanglan nga magbutang og pansayan, nganong gipasagdan ra man ang mas daghang mga tinun-an nga magkara-kara pagpangita og kapahungawan sa ilang sugo sa lawas?  Kon ang mga buhatan nga maihap ra sa tudlo ang mga kawani nagkinahanglan og tubig ug kuryente, nganong gilawog ra mang mga eskuylahan sa kalang-og, kahugaw ug kangitngit?  Ug kon ang usa ka gamayng patigayon maningkamot pagbutang og guwardiya, nganong gilawog ra mang tibuok eskuyalahan sa gatosan ka mga tinun-an nga way bisan gamayng panagang?

-o0o-

Ang kapakyas pagsulbad sa batakang mga suliran sa mga eskuylahan kanunayng gibasol ngadto sa kakuwang sa kuwarta.  Matod sa kadagkoan sa Departamento sa Edukasyon (DepEd) ang ilang pundo alang lang sa school buildings ug suholan sa mga magtutudlo ug wa nay nahibilin sa ubang panginahanglan.
Maong mga tinun-an, mga ginikanan ug mga magtutudlo ang nagkapuliki sa pag-amut-amot aron nga mataoran og koneksiyon sa tubig ug kuryente ug matukoran og pansayan ang classrooms.  Ug kay gihimo na mang boluntaryo ang tanang amotan, di na mapugos ang mga tinun-an, ginikanan ug magtutudlo pagpas-an sa responsibilidad sa gobyerno.

-o0o-

Human sa pagdagit ug pagpatay ni Ella Joy Pique, kalit lang naghisgot ang kadagkoan sa DepEd sa paggamit sa ilang gahin alang sa aintenance and other operating expenses (MOOE) pagbutang og mga guwardiya sa mga eskuylahan.  Nganong kinahanglan mang dunay mamatay una sila makahunahuna ini?
Unsa man diay gigamitan sa MOOE sa nangaging katuigan sa wa pa makalas si Ella Joy?  Hinaot nga way iyang bersiyon ang DepEd sa "conversion" sa Armadong Kusog, ang paggamit sa pundo alang sa suholan ug mga benepisyo sa kasundalohan pagpaburot sa pribadong mga bolsa.  Kay ang minilyon ka pesos nga nausik sa depektuso nilang textbooks sud na sa daghang katuigan naribalan lang sa overpriced ug wa kapusli nilang noodles.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 8, 2011

Lusot ni Soc

Haskang biliba nako ni Talisay City Mayor Soc Fernandez.  Aron di magkapuliki og panagang sa labing uwahing salida sa iyang anak, gisumbalik niya og pasangil ang mga polis.  Gipasanginlan niya ang mga polis, nga nisuway pagdakop ni Joavan niadtong Dominggo sa kadlawon, nga kakonsabo sa mga tawo nga dugay nang nagtinguha pagpatay sa iyang sinagop.
Haskang luoya sa kapolisan.  Di pa igo nga kaduha na banggai ang ilang mga sakyanan, tagsa ang mga dakbayan sa Talisay ug Sugbo ug pulos gipakauwawan ug gilusut-lusotan lang ni Joavan sa daghan nang higayon, karon gipasanginlan pa gyod nga way kalainan sa mga kriminal nga ilang gigukod.

-o0o-

Kon alang sa nagpakabana nga mga Sugbuanon nahingpit na gyod ang kabangis ni Joavan, ug kon alang sa pipila ka mga polis, apil nang labing uwahi niyang nabanggaan nga si Chief Inspector George Ylanan, nalisoan na siya sa maayong pangisip, si Mayor Fernandez may sukwahi nga katin-awan.
Alang niya si Joavan igo lang diayng nanalipod sa iyang kinabuhi.  Ang bag-ong nakit-an nga katin-awan mahimo nga gamiton alang sa giingong pagbangga sab niya sa sakyanan sa kapolisan sa Talisay sa Nobyembre sa niaging tuig.  Ug, puslan man nga nahinayak na, hasta sa ubang mga insidente sa Talisay City ug Cebu City nga gipasanginlan si Joavan nga nanghulga, nagpabuto ug namusil.

-o0o-

Haskang usika og sakyanan sa tinguha ni Joavan paglikay sa mga hulga sa mga tawo nga, segun sa iyang amahan, determinadong "motumba" niya.  Gawas sa Honda Civic, nga iyang gisakyan niadtong Dominggo, nga gisakmit sa Cebu City Police Office (CCPO) headquarters, padayon sang gitanggong ang Pajero nga gituohang nibangga sa sakyanan sa kapolisan sa Talisay.
Laing sakyanan nga na-kontrobersiyal, ang Toyota Revo nga service vehicle sa mayor, nakalingkawas tuod sa kapolisan sa Pardo kay gimaneho og kawani sa Talisay City Hall nga di lisensiyado, karon nasakpan na sab sa kapolisan nga gisakyanan sa kaubanan ni Joavan sa kadlawong dako sa Sindulan.

-o0o-

May buslot hinuong bag-ong istorya ni Mayor Fernandez:  Nag-unsa man si Joavan sa Sindulan?  Duol sa giingon sa mga polis nga dakong baligyaanan sa ilegal nga drugas?  Kabahin bang Sindulan sa orihinal niyang lusot nga feeding program ni Joavan?  Nisimpatiya ba sa mga pamilya kansang mga bay gipaguba ni Cebu City Mayor Michael Rama?  Pakan-on ba untang 3,000 ka naapektahang pamilya maong nangadlawon og hikay?
Pila pa may iduhig ug pasanginlan sa mayor una siya makaamgo nga siya na lay nakumbinser sa nag-usab-usab niyang mga lusot?  Mas maayo pang nipilit sa orihinal niyang panagang:  Nga iyang krus si Joavan ug andam niya siyang pas-anon.  Lisod lang hinuong ipasabot nganong giangin og papas-an ang taga Talisay City ug karon hasta ang taga Cebu City.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com