Arangkada of Leo Lastimosa for November 7, 2010

        Pagkaon sa Pasil

    Inilang beach resort sa Opon naghimo og pagtuon unsa gyod ang tinuod nga Sugbuanong mga pagkaon sa kadalanan, sa wa pa masagoli sa gisagop na nato nga mga pagkaon gikan sa Luzon, Mindanao ug ubang bahin sa Kabisay-an.  Naglaraw sila sa pagluto sa lunsay nga Sugbuanong mga pagkaon aron pagpatilaw sa lokal ug langyawng mga turista sa mga putahe nga nahimong mahinungdanong kabahin sa atong kasaysayan.  Naghinam-hinam kong nagpaabot sa sangpotanan sa ilang pakisusi.
    Usa sa sentro sa ilang pagtuon mao ang mga pagkaon sa Pasil.  Kay sa mga kan-anan sa kadalanan nga ilang nasum-okan gitug-anan sila nga ang ilang labing himalitan nga mga putahe gikan sa Pasil.  Nakapuyo kog kadiyot sa Pasil.  Maong may gamay kong ikatampo.

-o0o-

    Ang labing lamian nga mga pagkaon nga akong natilawan, nga hangtod karon padayon nakong gihandom, naggikan sa Pasil ug sa duha ka silingang mga dapit:  Taboan ug Panganiban.  Sa pipila ka tuig, namahaw ko og tinowa sa Taboan, naniudto og kanding sa Panganiban ug nanihapon og sinugbang isda sa Pasil.
    Wa to nako planoha.  Tungod ra gyod to kay ang akong boarding house nahimutang sa dan Lakandula.  Kinadul-an nga kapamahawan ug kapaniudtohan ang Taboan ug Panganiban.  Ug ang Pasil maoy kinadul-an nga kapanihaponan gikan sa akong klase sa USJ-R.  Uwahi na kong nakamatngon nga daghang tawo ang nangandoy nga makasubay sa akong inadlawng ruta sa lamiang mga pagkaon.

-o0o-

    Sama sa naandan, ang taga layo kanunayng mauwahi.  Nadiskubrehan nakong Pasil, Taboan ug Panganiban sa wa pa matultoli sa daghan kaayong mga motorista ug mga sakyanan.  Karon, gubaon nang Taboan, wa nay mangita og kanding sa Panganiban ug nagpabilin nga labihang huota sa Pasil.
    Maong way laing kapaingnan ang ilang pagkaon kon dili paggawas.  Mas nabantog na ron ang mga kandingan sa Mandaue ug Opon.  Ug ang tinowa sa Taboan ug sinugba sa Pasil, o ang mga nangangkon nga nakasunod sa talagsaon nilang timpla, nikatap na sa mga kan-anan nga nanguhong sa mga daplin sa kadalanan.

-o0o-

    Tug-anan tika unsay lami:  Ang tinowa sa Taboan kasagaran tambok ug puting mamsa nga daghang lamas, mas lami higupon ang sabaw kon makapaslot pa sa dila; ang ulo sa kanding sa Panganiban tag-P25 ug kumplito sa mata, dila ug utok ug nag-asu-asong sabaw nga di espeso ang sarsa; ug ang sinugba sa Pasil isda sa bato, labihang dugayang maluto tungod sa kabaga sa panit, maong mapugos ka pagtimu-timo sa puso aron di mahurot og tilagak ang laway.
    Bisan naitom na sa baga ang panit, kanunayng tambok ug puno sa duga ang unod sa isda sa bato.  Mosukol bisan pila pa ka sili ang pislaton sa suka ug tuyo apan kanunayng mahilis sa di modailos gikan sa dila paingon sa tutonlan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 6, 2010

        Ikanapu nga Halad

    Sa makausa pa, pasiugdahan na sab sa DYAB Abante Pa, Bisaya! ang labing dakong piyesta sa libreng mga pangalagad dinhi sa Sugbo ug Central Visayas:  Ang Grand Halad sa Kapamilya, nga nahimo nang institusyon sa pag-abot sa mga may katakos sa pagtabang ug sa mga labing tabanganan, himuon karong Nobyembre 20, 2010 sa dakong wanang sa Mabolo Elem. School sa Dakbayan sa Sugbo.
    Gisugdan lima ka tuig nang nilabay sa Plaza Independencia sa Dakbayan sa Sugbo, ang ikanapu nang Grand Halad sa Kapamilya nahimong payong sa tanang mahinungdanong mga pangalagad sa kinabag-an sa katawhan, labi na sa labing kabos, labing masakiton ug labing napasagdan nga mga sakop sa katilingban.

-o0o-

    Apil sa labing mahinungdanon nga mga pangalagad nga mapahimuslan karong Nobyembre 20 mao ang libreng konsultasyon ug mga tambal; libreng laboratory services sama sa x-ray, CBC, urinalysis, FBS, cholesterol, blood pressure ug blood typing; libreng ibot sa ngipon; libreng paghiling sa mata ug antipara; ug libreng masahe ug reflexology.
    Mapahimuslan sab ang libreng konsultasyon ug notaryo sa mga abogado sa Integrated Bar of the Philippines (IBP) Cebu Chapter; ang one-stop shop sa labing mahinungdanong mga pangalagad sa mga buhatan sa kagamhanan, sama sa NSO, DFA, SSS, GSIS, Pagibig, LTO, PhilHealth, Tesda, local civil registrars ug libreng bakuna, purga ug bitamina sa mga iro ug iring sa Cebu City Veterinarian's Office.

-o0o-

    Tungod sa kamalukpanon sa iyang pangalagad, ang Grand Halad sa Kapamilya gisagop sa nagkalainlaing local government units sa Sugbo ug Kabisay-an.  Apil sa labing unang nakapahigayon sa ilang bersiyon sa Halad mao ang Liloan, Sibonga, Dalaguete ug Danao sa Sugbo; Tubigon sa Bohol; ug Dumaguete, Canlaon ug Bayawan sa Negros Oriental.
    Bisan sa iyang kadako ug kalapad, di ingon ana kabug-at ang pagpahigayon sa Grand Halad sa Kapamilya alang sa mga tigpasiugda.  Nahimo siyang gaan alang sa tanang hingtungdan tungod sa ilang pagtibangay.  Ang labing gamhanang mga buhatan sa kagamhanan, pribadong mga kompaniya ug labing kasarangan nga molupyo managsama nga makahimo pagtampo.

-o0o-

    Kasagarang listahan sa mga nanabang sa nangaging mga Halad:  Pribadong foundation nitampo og P100,000 alang sa tambal; Kagamhanan sa Dakbayan sa Sugbo ug mga barangay nitampo og mga tolda; civic organization niamot og P10,000 alang sa dental services; ug pribadong kompaniya nihatag og P50,000 alang sa pagkaon sa mga boluntaryo.
    May non government organization sab nga nipatilaw sa peppermint tea nga abot sa ilang umahan sa bukirang barangay nga gitikad sa mga kanhi binilanggo; kahugpongan sa mga buta nga nitanyag og libreng masahe; mga banda nga nipasundayag og libreng konsiyerto; kasarangang mga molupyo nga nanghatag og pan, nipatilaw sa kinaham nilang mga putahe ug nanghatag og kendi sa mga pasyente ug mga boluntaryo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 5, 2010

               Giisnab si Manoy

 

        Si Dionisio Mamhot nangaplay sa Kapamilya Local ug Overseas Job Fair sa Abellana National School Gym niadtong Oktubre 26, usa ka adlaw human sa piniliay sa barangay ug Sangguniang Kabataan, nga way bisan gamayng hunahuna nga makatrabaho siya.  Kay daghan nang lokal nga mga kompaniya ang iyang naduol apan pulos sila nibalibad.

Nigradwar si Dionisio pagka-polis.  Apan kay nahadlok mang iyang mga ginikanan sa kakuyaw sa trabaho, ni-eskuyla siya pagka welder.  Wa pa gani makahuman, naminyo siya.  Maong napugos pagpangita na lang og trabaho.  Apan nahibawo si Dionisio sa tinuod nga hinungdan nganong pulos way bakante ang mga kompaniya nga iyang giaplayan.  55 anyos na siya.

-o0o-

Apan nanimpad lang gihapon siya.  Gikuyog ang iyang 23 anyos nga anak, si Michael John, sa pagpamasin.  Kabahin sila sa kapin sa 4,000 ka aplikante sa 22,000 ka bakanteng mga trabaho dinhi sa Sugbo ug sa ubang kanasuran sa kalibotan.

Unang nadawat sa lokal nga kompaniya si Michael John bisan wa pa mahuman sa iyang pag-eskuyla pagka-inhinyero.  Si Dionisio ang sunod nga gidawat sa usa ka placement agency alang sa Australia.  Nga klarong nadani sa adunan niyang kasinatian.  Nahimo na siyang welding supervisor sa Dubai, Saudi Arabia ug Kuwait.  Gani, nakadawat siya og gold medal sa Kuwait isip usa sa lima ka labing maayong welders sa 24,000 ka Pinoy nga mga trabahante.

-o0o-

        Pila ka kompaniya sa Sugbo ang mosugal pagdawat ni Dionisio, nga lima ka tuig gikan karon mamahimo nang senior citizen?  Nganong ubos na man kaayo ang pagtan-aw sa lokal nga mga kompaniya sa hamtong nga mga aplikante?  Nganong ang mga kompaniya sa Australia nihatag man og mas dakong importansiya sa kasinatian?

        Tungod ba lang ni sa kadaghan sa mga aplikante kay sa bakanteng mga trabaho?  Nga ang mga kompaniya makapatuyang pagpamili kinsa ray ilang dawaton?  O tungod lang sa kahiktin sa panglantaw sa mga magpapatigayon?  Nga nagtuong mas maayo ang mga batan-on, bisan gastohan pa nila og bansaybansay, kay sa mga hamtong nga hapit na moretiro?

-o0o-

        Niay laing kabuang sa lokal nga mga kompaniya:  Managinot sila pag-ayo sa suholan bahala na kon masakripisyo ang kalidad sa trabaho; nga kon motan-aw lang sila lapas sa tumoy sa ilang ilong mosangpot hinuon sa mas dakong gasto kay sa ilang gilikayan nga pagkuha og mas hinog nga mga trabahante.

        Usa ka coffee shop sa Hong Kong giduma og usa ra ka kawani.  Nga mas paspas pa og serbisyo kay sa samang coffee shop dinhi sa Sugbo nga giduma og hangtod lima ka barista.  Ang kalainan?  Wa magtinihik ang taga HK sa suholan sa ilang kawani.  Sukwahi sa lokal nga mga magpapatigayon nga nanaginot og pila ka dako aron lang maalkanse og mas dako.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 4, 2010

        Alarmang pataka

Ambot unsaon pagtabang ini sa ilang katakos pagpawong sa kayo, labihang daghana nang ang-ang sa mga alarma sa sunog nga gideklarar ang Bureau of Fire Protection (BFP).  Palihug utong daan ug basaha ning mosunod:  First alarm, second alarm, third alarm, fourth alarm, Task Force Alpha, Task Force Bravo, Task Force Charlie, Task Force Delta, Task Force Echo, Task Force Foxtrot ug Task Force Golf.

Kon buhi ka pa, mao ni ang kahulogan sa matag ang-ang:  Sa first alarm, upat ka trak sa bombero ang motubag; sa second alarm, walo; sa third alarm, 12; ug sa fourth alarm, 16.  Ang mas dagkong sunog, Alpha hangtod sa Golf, apilan na sa mga bombero sa kasilinganang mga dapit.

-o0o-

    Ambot kinsay nag-una sa kabomberohan ug sa Pagasa sa pagdugang sa mga kategoriya sa mga katalagman nga ilang gibantayan.  Apan angayng pahinumdoman ang kabomberohan, sama sa Pagasa, nga ang mas mahinungdanon alang sa katawhan, nga maoy masugamak sa mga sunog ug mga bagyo, mao ang pagpalambo sa ilang katakos pagtuman sa batakan nilang mga gimbuhaton.
    Mas mahinungdanon nga madugangan ang firetrucks ug mga bombero kay sa mga kategoriya sa sunog.  Samang mas mahinungdanon nga madugangan og kahimanan ug kakugi ug meteorologists ang Pagasa kay sa pagpuno og intensity four sa mga bagyo nga mosud sa teritoryo sa Pilipinas.

-o0o-

    Mas kuyaw pa gyod kon tungod sa pagdugang sa mga ang-ang sa mga alarma sa sunog, ang kabomberohan mismo maglibog unsay labing tukma nga tubag nga ilang himuon.  Ang kakuwang nang daan sa firetrucks di masulbad kon makalimot pa gyong mga bombero unsay nag-una ug unsay nagsunod sa 11 na ka lut-od sa mga alarma.
    Tinuorayng makapaalarma ang pasangil nga si Cebu City Fire Marshall Esmael Codilla nasayop sa pagdeklarar nga kontrolado na ang sunog sa Duljo-Fatima sa Dakbayan sa Sugbo.  Klarong wa kasabot ang kayo nganong ginganlan og Task Force Alpha maong, bisan gideklarar ni Codilla nga na-confined na, nitabok gihapon sa pikas sitio.

-o0o-

    Apan di makiangayon nga apikihon pag-ayo silang Codilla ug kaubanan.  Tingali taas ra kaayo ang atong gipaabot gikan sa kabomberohan nga wa hatagi sa tukmang suporta gikan sa nasudnon ug lokal nga kagamhanan.  Hangtod karon, kinabag-an sa mga lungsod sa Central Visayas wa gihapoy firetruck.
    Gawas pa, unsa may imong mapaabot sa ahensiya nga inay gamiton ang nihit nang daan panudlanan pagpamalit og firetrucks ug ubang mahinungdanong kahimanan, nangompra na hinuon og kaliboan ka lapis nga gibutangan sa ngan sa ilang kadagkoan ug sa ilang kinaham nga slogans?  Nga wa katabang pagpasabot unsay kalainan sa alarma sa sunog nga Foxtrot gikan sa mga sayaw nga Fandango ug Flamenco.  Ni sa first alarm gikan sa fourth pataka ni Codilla.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 2, 2010

        Labaw pang Joavan

    Way nakahunghong ni Joavan Fernandez nga kay bisperas na sa kalag-kalag, alerto ang kapolisan sa Talisay.  Nga samtang mga minteryo ang sentro sa ilang pagbantay, andam sang kapolisan sa pagtubag sa uban pang mga alarma.  Bisan kon si Joavan pa ang gipasanginlan nga nagpasiugda.  Ug labi na kon ang mga polis maoy nangangkon nga mga biktima.
    Hinaot wa pa ka pul-i nga nagbasa sa way kinutoban nga litaniya sa mga salida sa sinagop ni Talisay City Mayor Soc Fernandez.  Siya na say gipasanginlan nga nituyo pagbangga sa sakyanan sa kapolisan.  Nasakmit tuod ang iyang sakyanan apan, nakatag-an ka, wa na sab madakpi si Joavan.

-o0o-

    Nagpakabana nga mga molupyo sa Talisay, nga gikapoy na sa mga pakauwaw ni Joavan, nipasangil na gani sa ilang mga polis nga talawan sa paggukod sa anak sa mayor.  Kon wa man makigkonsabo sa iyang amahan pagpaikyas na sab, sa makausa pa, ni Joavan.
    Apan lisod tuohan nga nitalaw ang kapolisan.  Mas katuohan nga inutil sila, ug ang ilang gisandigan nga balaod, batok ni Joavan.  Ug sa iyang amahan.  Naabtan og mga polis og tulo ka oras una natultolan ang sakyanan ni Joavan.  Naabtan sila og laing usa ka oras una nakuha ang sakyanan.  Apan kinahanglan una nga magpalaban sa pribadong towing company sa Dakbayan sa Sugbo.

-o0o-

    Kon tuohan ang tulo ka polis sa Talisay, nga nangangkon nga nabungog sila kadiyot sa kakalit ug sa kakusog sa pagbangga sa Pajero ni Joavan nga nakapawong sa makina sa ilang patrol car nga Innova, wa na maghasol si Joavan pagtago sa iyang nawong.  Kay gipasagdang abli ang bintana sa iyang sakyanan ug gipabantang ang iyang dagway sa nakugang nga kapolisan, sa wa pa mopasutoy palayo.
    Dihang natultolan nang sakyanan sa pinuy-anan ni Joavan sa Mansueto Subdivision sa Bulacao, Talisay, nagdumili ang nagpailang asawa ni Joavan sa paghatag sa yawe sa Pajero.  Taudtaod, niabot si Mayor Fernandez nga niangkong gitawgan ni Joavan.  Nihatag man tuod sa yawe apan nikalit lang og kalimot sa nahimutangan sa iyang paboritong sinagop.

-o0o-

    Ang pagdupadupa sa mayor mahimong maoy nakapasamot sa kaabusado ni Joavan.  Maayo na lang kay madutlan pa man og mga kaso, bisan kon sa kapulihay maareglo ra gihapon.  Kay hawod tuod ang mayor sa Talisay apan wa nay mahimo paggawong sa mga piskal ug mga huwes.
    Palandonga unsa kadako ang tentasyon sa mga mayor ug mga gobernador nga nanghatag og dagkong allowances sa mga piskal ug mga huwes.  May mga kaso pa bang makadut nila?  Unsa kaha intawoy uk-ok nga mosud sa ilang mga bakukang sa pagpahimus sa sitwasyon nga bisan kinsang mangahas pagkiha nila, o si bisan kinsang demalas nga ilang ikiha, way bisan gamayng dag-anan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 1, 2010

        Luok sa holidays

    Kinabag-an sa mga kawani way madawat nga suweldo sa Nobyembre 1.  Bisan gideklarar nga special non-working holiday.  Ubos sa lagda sa Department of Labor and Employment (Dole), ang makadawat lang og suholan sa Nobyembre 1 mao ang mga gisuweldohan og binuwan, o ang mga dunay unyon og collective bargaining agreement (CBA) nga nagmando nga suweldohan sila bisan atol sa special non-working holidays.
    Ang daotang balita mao nga ang kinabag-an sa mga trabahante sa Pilipinas way unyon ni CBA.  Kasagaran nila nagdawat og inadlaw nga suholan.  Silay maigo sa di makiangayon nga "no work no pay policy" sa matag special non-working holiday.

-o0o-

    Maong ayaw og kahibung nganong ang inadlaw nga mga trabahante wa modason sa sibaw nga awhag nga bakwion ni Presidente Noynoy Aquino ang iyang pagdeklarar sa Nobyembre 2 nga regular working day.  Kay ang laing special non-working holiday, sama niadtong Oktubre 25, adlaw sa piniliay sa barangay ug Sangguniang Kabataan (SK), nagkahulogan og laing puasa alang sa ilang pamilya.
    Makapahimus lang sila sa mga benepisyo sa special holidays kon may dinalian nga mga gimbuhaton ang ilang mga kompaniya.  Nianang higayona, makadawat sila sa tibuok adlaw nilang suholan ug 30% nga special holiday premium.  Apan kon utro sang allergic sa holidays ang mga kompaniya, mahasiril-siril intawon ang mga trabahante og pangita og kasiboan og bugas aron di gutmon ang ilang mga bata.

-o0o-

    Mas dakong daotang balita:  Ang nihit nang daan nga mga sakop sa mga unyon gitugotan pa gyod sa kagamhanan nga maibanan ug mawad-an sa ilang proteksiyon.  Gawas sa binuang nga pagtaktak sa mga trabahante sa di pang kaabot og unom ka buwan aron di ma-regular, gitugotan pa gyod ang mga kompaniya nga mo-outsource og mga kawani pinaagi sa nanguhong nga placement agencies.
    Makatrabaho man tuod apan ilhon silang mga kawani sa mga ahensiya.  Di sa gitrabahoan nilang mga kompaniya.  Ang kompaniya igo lang mobayad sa ahensiya nga mao nay manuweldo nila.  Sa ato pa, wa silay katungod nga mag-unyon, o modemanda nga ilhon sa kompaniya ang ilang unyon.

-o0o-

    Maong sunod higayon nga mopagarpar ang mga politiko nga ang holidays makapalambo sa nasudnong ekonomiya--kay madasig ang katawhan sa pagbiyahe, mousbaw ang kita sa pagkaon ug transportasyon ug mas modasig ang turismo--palihug pikate sila.  Sila ra say nagluok sa kinabag-an sa katawhan--nga mga mamumuo--aron nga di matinuod ang ilang panghambog.
    Kay unsaon man intawon pagbiyahe sa mga mamumuo nga way suweldo sa special holidays?  Giseguro sab sa mga politiko nga way masobra sa inadlawng suholan pinaagi sa pagtugot sa regional wage boards sa pagduot sa minimum nga suholan ngadto sa labing ubos nga ang-ang.  Nga di na ganing katagbaw bisan sa labing batakang mga panginahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com