Arangkada of Leo Lastimosa for November 14, 2010

        Pacman sa 2022
    Kinsay nag-ingon nga moretiro na si Manny Pacquiao?  Matod ni Pacquiao mopahuway lang siya kon kapoyan na sa boksing.  Ang iyang kampo naglinya nang daan og upat ka posible niyang kaatbang human ni Antonio Margarito--silang Shane Mosley, Miguel Cotto, Juan Manuel Marquez ug, ang labing madanihon nilang tanan, Floyd Mayweather Jr.
    Ang mga dumadapig ni Pacquiao mahinugon kon moretiro na siya.  Apan di sab sila gusto nga unya na siya mopahuway kon laos na.  Kon modaog si Pacquiao batok ni Margarito, walo na ka nagkalainlaing timbang ang iyang madominar.  Karon pa lang gani gibunyagan na siyang mas maayo pang Muhammad Ali.  Nga pulos lig-ong argumento sa pagpadayon o pagpahuway.

-o0o-

    Bugtong ang sangka batok ni Mayweather ang makapugong sa sayo nga pagretiro ni Pacquiao.  Kay sila, ug sila ra, ang labing tukma nga kaatbang sa usag-usa.  Ang gikahinaman nilang sangka, nga kaduha na gisuwayan pagpahigayon apan kaduha na sab napakyas, giisip nga maoy labing adunahan nga sangka, segurong malabwan ang kita sa away nilang Mayweather ug Oscar De La Hoya niadtong 2007, sa kasaysayan sa boksing.
    Apan ang daghang kaso nga giatubang si Mayweather sa pagpangulata sa iyang kapuyo ug pagpangawat sa kabtangan sa iyang kapuyo ug mga anak.  Mahimo siyang mapriso hangtod sa 35 ka tuig kon makonbikto sa tanang kaso.  Labaw sa katalawan ni Mayweather, ang puthawng rehas mahimong maoy labing dakong babag sa ilang panag-abot ni Pacquiao.

-o0o-

    Ang laing tulo ka posibleng sunod nga kaatbang ni Pacquiao gikahadlokan nga pulos makabugnaw sa mga mahiligon sa kulba hinam nga mga sangka sa boksing:

• Si Mosley 39 anyos, laos na, makaluluoy kaayong tan-awon batok ni Mayweather ug luya batok ni Sergio Mora niadtong Septiyembre karong tuiga;
• Si Cotto nagusbat pag-ayong Pacquiao nga bisan niabot ang ilang sangka sa ika-12 nga hugna ang mga eksperto nagkauyon nga nahugno na si Cotto sa ikapito o ikawalo pa lang nga hugna; ug
• Bawot unta kaayo silang Pacquiao ug Marquez apan di na mokanaog og timbang ang welterweight nga si Pacquiao ug hinay kaayo si Marquez kon mosaka sa iyang pagka lightweight, nga nabantang sa iyang pagkapilde ni Mayweather niadtong 2009.

-o0o-

    Si Pacquiao nakahimo na og kasaysayan sa boksing.  Kon di niya ikasangka si Mayweather, wa nay laing kaatbang nga makahatag niya og kahigayonan pagdugang pa sa iyang kabantogan.  Mahimong ang mas dagko niyang hagit nahimutang na sa gawas sa ring.
    Sama sa politika.  Ang iyang pagdaog batok sa dinastiya sa mga Chiongbian sa Saranggani mahimong sinugdanan pa lang.  Kon mohunong na sa pakigsinumbagay ug makapakita nga kampeyon sab sa Kongreso, mosamot pagsibaw ang awhag nga mag-presidente na siya sa 2022.  Nga mahimong mosangpot sa nasudnong kalingkawasan.  O katalagman.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 13, 2010

        Raket sa POEA

    1995 ngadto sa 1999.  Kapin sa libo ka Sugbuanong trabahante ang nakatrabaho sa Taiwan.  Nga way bisan usa ka dako sa placement fee nga gibayran.  Nakalarga sila nga way utang.  Maong way iban ang dagkong suholan nga napada sa ilang mga kapamilya nga nahibilin dinhi.
    Ang talagsaong grasya nga nadawat sa Sugbuanong mga trabahante nanukad sa kauyonan tali sa gobyerno sa Dakbayan sa Sugbo ug sa Taiwan.  Ang pag-umol sa kauyonan sa direktang pagkontrata sa serbisyo sa mga trabahante gipaningkamotan sa kadagkoan sa dakbayan aron makalingkawas ang mga trabahante gikan sa gipaburot na pag-ayong placement fees sa pribadong placement agencies.

-o0o-

Apan naputol ang malipayong mga adlaw sa Sugbuanong mga trabahante.  Dihang ang Philippine Overseas Employment Administration (POEA) nikuwestiyon sa gahom sa Dakbayan sa Sugbo sa direktang pakigsabot sa gobyerno sa Taiwan pagpada sa mga trabahante.  Giwarawara sa POEA ang balaod nga sila ra ang makatugot sa pagkontrata sa OFWs (overseas Filipino workers) alang sa ubang kanasuran.

Maong sukad niadtong 1999 ang mga Sugbuanon ug ubang OFWs nasugamak na sab sa makalilisang nga placement fees ug ubang bayranan nga gipahamtang sa placement agencies.  Inay panalipdan sa kagamhanan, gilawog sila ngadto sa hakog nga mga negosyante nga nipahimus sa kadaghan sa OFWs nga nagsakripisyo pagbiya sa ilang yutang natawhan alang sa mas sanag nga ugma sa ilang mga anak.

-o0o-

May sukaranan ang pagduda nga ang pagbaraw sa POEA sa kauyonan tali sa Dakbayan sa Sugbo ug Taiwan, bisan nisangpot sa di malalis nga kaayuhan sa mga trabahante, nagumikan sa pagkisikisi sa pribadong placement agencies.  Nga wa kakuwarta sa direktang pagpanguha sa Taiwan ug mga trabahante sa Sugbo.

Maong inay mangiyugpos, magpuasa ug maglaway lang sa dakong kita sa ila untang mga biktima, ang mga negosyante nigamit sa ilang dakong influencia sa POEA.  Nga mora sang bata nga way buot nga nidiretro lang og duko ug paawot, bahala na kon ang OFWs nga mao untay ilang panalipdan way kukaluoy nga gitukob sa mga kukhan.

-o0o-

Ang tinuod nga bulok sa POEA nitumaw na sab karong bag-o.  Ubos sa Employment Permit System (EPS) alang sa South Korea, ang POEA maoy bugtong recruitment agency nga makapada og mga trabahante ngadto sa mga pabrika sa Seoul ug ubang bahin sa South Korea.  Matod sa POEA giumol ang EPS aron pagluwas sa OFWs gikan sa illegal recruiters ug mapahimuslanong placement agencies.

    Apan bisan ubos sa EPS, ang OFWs maoy patakiliron sa tiket sa ayroplano para Korea, visa sa Korean Embassy, medical examinations, matrikula pagkat-on ug pagkuha sa KLT (Korean Language Test), OWWA membership ug mga bayranan sa POEA.  Pag-abot sa Korea, pakuhaon pa gyod og insurance nga kuhaon gikan sa ilang suholan matag buwan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 12, 2010

        Kilkil sa PDOS

    Way bayranan ang PDOS (pre-departure orientation seminar) sa OFWs (overseas Filipino workers).  Mao ni gitataw sa OWWA (Overseas Workers Welfare Administration).  Tubag sa reklamo nga atong nadawat gikan sa usa ka nagpakabana nga OFW.  Dugay nang nakadungog ang OWWA sa mga reklamo nga gi-negosyo ang PDOS.  Apan wa silay nahimo kay wa pa gyoy OFW nga nipasaka og pormal nga reklamo sa ilang buhatan.
    Gihagit ni Mae Codilla sa OWWA ang OFW nga nag-email nato sa reklamo sa pagdangop sa ilang buhatan ug pagbarug batok sa mga nangolekta nila og P100 alang sa PDOS ug uban pang ilegal nga mga bayranan.  Apan nahadlok ang OFW nga di masilotan ang mga abusado ug sila na hinuoy gukdon.

-o0o-

Gipaneguro ni Codilla nga way taga OWWA nga nakakuwarta sa PDOS.  Nangagpas siya nga ang nagbinuang mao ang pipila sa ilang gi-accredit nga PDOS providers.  Nga ilang gipatabang tungod sa kadaghan na sa OFWs nga gustong manggawas, nga di na maato sa daginuton kaayo nga mga kawani sa OWWA.

Apan sad-an gihapong OWWA.  Kay ang ilang gi-accredit nga PDOS providers mao ra sab ang overseas placement agencies, ang nagpakatap sa OFWs sa nagkalainlaing kanasuran.  Nga di unta angay.  Unsaon man pagtarung sa PDOS nga ang placement agencies ra man say gipasanginlan nga niunay sa OFWs pinaagi sa pag-ilis sa ilang kontrata, paglaslas sa ilang suholan ug paglabay nila sa di maong mga trabaho.

-o0o-

    Makapaneguro ba ang OWWA nga kapanalipdan nilang OFWs nga mopasaka og pormal nga reklamo batok sa mga nanguwarta sa PDOS?  Labi na gikan sa maginukdanon nga placement agencies nga sayon kaayong magkonsabo pag-blacklist sa nagpakabana nga OFWs aron nga di na gyong kasud og bisan unsang trabaho sa bisan asang nasud?
    Kon determinado pa gyong OWWA pagpanalipod sa OFWs, hagbay ra untang nasakpan ang placement agencies nga nagnegosyo sa PDOS.  Siyaro kon sa kasibaw sa mga reklamo wa gyod silang kahunahuna pagpaniid sa mga PDOS aron masakpan sa akto ang pagpangilkil sa OFWs?

-o0o-

    Haskang paita.  Hastang PDOS nga gitumong unta pag-andam sa OFWs sa bag-ong kalibotan nga nagpaabot nila sa mga nasud nga ilang padulngan gipanapi na.  Ug ang mga buhatan nga gitahasan pagpanalipod sa OFWs, ang Philippine Overseas Employment Administration (POEA) ug OWWA, nagpaka-buta-bungol lang sa nangalisbo nga eskandalo.
    Kon napakyas nang daan ang POEA ug OWWA pagpanalipod sa OFWs dinhi sa atong kaugalingong nataran, mahibung pa ba ta nganong inutil sila pagpanalipod sa OFWs gikan sa mas grabeng mga pangabuso sa mga nasud nga lahi ang kultura ug mga balaod.  Nga angay untang gituki ug gipasabot, apan kanunay nga nataligam-an, sa tinarung gyod unta, apan gipanguwartahan na hinuon, nga PDOS.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 11, 2010

        Duda sa PDOS

    Nakadawat kog email gikan sa OFW nga may lehitimong mga reklamo batok sa PDOS (Pre-Departure Orientation Seminar).  Nga usa sa mga panginahanglan sa di pa makalarga ang OFW, nga nadawat na og trabaho, ngadto sa gawas sa nasud.  Hinaot nga subayon ug tubagon sa OWWA (Overseas Workers Welfare Administration) ang mosunod nga mga yangungo:

• Ang PDOS nga labihang dukaa ug gipahigayon sa buhatan sa OWWA nga labihang inita giduma sa mga kawani nga klarong way aktuwal nga kasinatian sa pagtrabaho sa ubang kanasuran; ug
• Gilumpong sa PDOS ang OFWs nga padung sa nagkalainlaing mga nasud nga managlahi og mga lagda, kultura ug tradisyon ug busa di mahimong pakyawon ug sagulsagulon og tudlo.

-o0o-

    Nagduda sab ang OFW, nga nihangyo nga di nganlan kay tingalig dumtan sa OWWA ug i-blacklist sa placement agencies, nga gigamit ang PDOS sa panguwarta:

• Ang OFWs nga nagbalikbalik na pagtrabaho sa gawas sa nasud di na kinahanglan nga motambong og PDOS apan pabayron lang gihapon og P100 para sa renewal sa certificate of attendance;
• Ang mga nanambong baligyaan pa gyod og pamphlets nga, bisan di tuod compulsory, apan wa gyoy gamit sa mga nasud nga ilang padulngan; ug
• Way klarong kuwentada asa padung ang natigom nga dakong kuwarta gikan sa OFWs nga naglikus-likos sa kataas ang linya sa matag PDOS.

-o0o-

    Gawas sa kuwarta, gi-anugnan sab ang OFWs sa ilang panahon nga nausik pagtambong sa PDOS.  Napanid-an ning nagreklamong OFW nga way ahensiya sa gobyerno nga nangita og PDOS certificate.  Bugtong gipangita sa immigration officers sa airport mao ra ang OEC (Overseas Employment Certificate) gikan sa POEA (Philippine Overseas Employment Administration.
    Gidasonan sab niya ang pagmahay sa iyang kaubanang OFWs.  Nga panahon sa ilang panginahanglan--dihang gidaugdaog sa langyawng employers sa kanasuran nga way silay bisan usa nga kadugo ni kaila--way kadagkoan sa OWWA, ni embahada sa Pilipinas, nga nipakita pagtabang nila.

-o0o-

    Way lalis sa panginahanglan sa PDOS.  Kay kinahanglang andamon ug pahibaw-on ang OFWs, labi nang mga bag-o, unsay nagpaabot sa bag-o nilang kalibotan.  Apan dakong tukiunon ang kalidad sa PDOS nga gipasiugdahan sa OWWA alang sa OFWs.  Gitun-an ba gyod ang tinuod nga kahimtang sa panrabaho ug mga lagda sa relihiyon ug sistema sa hustisya sa nagkalainlaing kanasuran, labi na sa Tungatungang Sidlakan?
    Giunsa man sab pagpili ug pag-andam ang mga tagduma sa PDOS?  Gipaubos ba gyod og klarong tinuod nga bansay-bansay o gihatagan lang og papel nga gipuno sa way kapuslanan nga kasayuran?  Asa man padung ang dakong bayad sa PDOS?  Ug nganong kon unsa kaabtik nga mangolekta og bisan unsa na lang bayranan, mao man sab kaluya ang kadagkoan sa OWWA paglihok kon may maproblema nang OFWs?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 9, 2010

Pahimus sa OFWs

Si Dongding Sabaldan nagtrabaho sa Saudi Arabia dihang nagkaila ug nagkahigugmaay sila sa iyang asawang si Agnes.  Nakaila nako siya dihang gitukod namo ang Association of Concerned Texters (ACT) dinhi sa Sugbo napu ka tuig ang nilabay.  Hangtod karon, samtang nangandam nang ACT alang sa ilang anibersaryo karong buwana, si Dongding nagpabilin nga OFW.
Nagkita ming Dongding sa niaging semana dayong tapos sa mubo niyang bakasyon sa Kalagkalag ug sa kasal sa iyang paryente.  Human niya og tabang pagpamutos sa mga hinabang nga natigom sa Kapamilya Relief Campaign alang sa mga biktima sa sunog sa Duljo-Fatima, Dakbayan sa Sugbo, nibiyahe na balik sa iyang trabaho sa Africa.

-o0o-

Sa katuigan sa iyang pagtukod ug pagduma sa ACT, si Dongding nitrabaho sa lokal nga mga kompaniya.  Apan tungod sa kagamay sa suholan, wa siya magdugay.  Nibalik ra sab pagpanimpad sa ubang kanasuran.  Mingaw siyang Agnes ug sa uban niyang kapamilya dinhi.  Apan alang ni Dongding, hangtod nga molambo ang ekonomiya ug ang panrabaho sa Pilipinas, way laing kapilian ang mga nagtinguha og mas sanag nga ugma alang sa ilang mga minahal sa kinabuhi.
Gikinahanglan sa ACT ug sa mas dakong katilingban ang liderato ni Dongding.  Apan usa siya sa minilyon ka mga Pilipinhon nga di nato kapugngan.  Salamat sa kapakyas sa kagamhanan paghatag nila og makiangayong panginabuhi.

-o0o-

Ang tinuod nga hinungdan nga naghisgot kong Dongding mao ang iyang paniid sa wa gyod unta kinahanglan nga palas-unon nilang OFWs.  Sayon ra alang nila ang pakigkumpetinsiya sa mga aplikante sa ubang kanasuran.  Apan kanunay silang alkanse sa paghikay na sa ilang visa ug ubang mga dokumento sa pagbiyahe.
Ambot ngano nga kanunay gyong masangit ang travel documents sa OFWs.  Ang giduma ni Dongding nga mga trabahante gikan sa India nakahingpit sa gikinahanglang mga dokumento sud lang sa usa ka semana.  Apan, salamat sa tambok nga burukrasya dinhi sa ato, silang OFWs kasagarang abtan og pila ka buwan.

-o0o-

Laing suliran sa OFWs nga, lahi ni Dongding, wa pay kasinatian sa pagpanrabaho sa ubang kanasuran:  Nagkapuli sila og panagang sa makalilisang nga placement fees nga gikobra sa mapahimuslanon nga recruitment agencies.  Maong bisan ang mga kabaw ug kabalayan maprenda aron lang makalarga.
Bisan sa mga nasud nga ilegal ang pagpangobra og placement fees, sama sa Canada ug Australia, nagbaguod gihapon sa higanteng bayranan ang mga aplikante.  Aron di kaposasan, ang recruitment agencies nangimbento og bisan unsa na lang nga ngan sa mga bayranan.  Nga kasagaran mas dako pa gani kay sa naandang placement fees.  Ang mas dakong trahedya mao nga ang kagamhanan, nga niulug-ulog pagtawag nilang Dongding ug ubang OFWs nga bag-ong mga bayani, way gihimo pagbadlong sa nangalisbo nga pagpahimus.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 8, 2010

        Panudya sa LTFRB

    Sa kataposan, human sa tulo ka suwat pakitabang, nikihol na gyod intawon ang ulohang buhatan sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB).  Gituman nila ang hangyo ni LTFRB 7 Director Benjamin Go nga imbestigahon ang ilegal nga pagpanghatag og mga prangkisa sa mga taxi dinhi sa Sugbo ug Central Visayas.  Himuon karong semanaha ang tulo ka adlaw nga imbentaryo sa mga prangkisa.  Kay nasakpan ni Go nga dugang 2,000 ka taxi units ang gipadagan human sa ban nga gipahamtang sa LTFRB niadtong 2003.
    May sukaranan ang pagsalig nga tininuod ang imbestigasyon batok sa labing dagko ug gamhanang taxi operators nga gilambigit sa palusot.  Di ordinaryong mga kawani ang gipada sa bag-ong LTFRB Chairman, Nelson Laluces, aron pagtabang ni Go:  Hepe sa Management ug Information Division nga si Nida Quibic; Atty. Leah Rojas sa Legal Division ug Lilia Coloma sa Technical Division.

-o0o-

    Kay wa man molampos ang ilang panghudlat ni Go, nga magpungasi ang mga kaso nga ipasaka batok niya atubangan sa Visayas Ombudsman aron wa nay laing mahimo gawas sa pagpanalipod sa iyang kaugalingon, ang nangaigo nga taxi operators gikatahong niduol na sa ilang mga kaila nga suod sa mga sinaligan ni Presidente Noynoy Aquino.  Giawhag nila ang paglabay ni Go ngadto sa laing rehiyon sa labing daling panahon.
    Ang pagpada ni Laluces og mga imbestigador dinhi, bisan labihan na kalangan, di maayong timaan alang sa mga naapiki sa kawsa ni Go.  Makapabuhi hinuon ni sa dugo sa nagpakabana nga Sugbuanong mga magbubuhis nga nihangop sa kaisog ni Go pagbisto sa nadiskubrehang mga anomaliya sa iyang kaugalingong buhatan.

-o0o-

    Si Laluces mismo padayong nag-imbentaryo sa mga prangkisa sa kaliboan ka buses nga nakapahuot sa Edsa ug ubang kadalanan sa Metro Manila tungod sa pagduda nga daghang kolorum nga mga sakyanan ang padayong nagsubay sa mga ruta.  Ang nakaplagan ni Go dinhi sa ato, nga gipaabot nga makit-an sab sa mga imbestigador karong semanaha, makatabang ni Laluces pagsusi sa kahigayonan nga ang operators sa kolorum nga buses may kakonsabo sa iyang buhatan.
    Gipasanginlan ni Go ang iyang chief legal officer, si Atty. Evelyn Misal, nga maoy hearing officer sa mga aplikasyon sa prangkisa, nga maoy usa sa mga konsabo sa taxi operators sa Sugbo nga nipalusot sa kolorum nilang units.

-o0o-

    Angay sang susihon ang tanang gipulihan ni Go nga regional directors sa LTFRB 7 sukad niadtong 2003.  Unsa may ilang papel sa pagpalusot sa ilegal nga mga prangkisa?  Nagmata ba lang sila og buntag ug nagpataka lang og pirma?  O nabusdik sab sa ilegal nga mga transaksiyon?
    Ug kon nahitabo ni sa Sugbo ug Central Visayas, angay sang susihon ni Laluces kon wa ba sab himoa sa ubang mga rehiyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com