Arangkada of Leo Lastimosa for March 21, 2010

                Tunglo sa kagutom

 

            Duna nay kinatibuk-an nga 94 milyones ka Pilipino karong tuiga.  Mao nay banabana sa National Statistics Office (NSO) samtang nangandam sila sa paglusad og bag-ong nasudnong census sugod karong Mayo.  Segun sa United Nations, 30.5 milyones sa atong mga bata nga lima ka tuig paubos kuwang sa timbang.  Nga ang labing dakong hinungdan mao ang kagutom.

            Segun ni Asian Development Bank (ADB) Managing Director General Rajat Nag ang matag gutom nga bata, nga aron mas mabantang iyang ginganlan og "Esperanza," haw-ang ang tiyan ug aslom ang damgo sa iyang pagkatug sa kasagaran sa 1,825 ka gabii sa linghod niyang kinabuhi.

-o0o-

            Kon di maluwas si Esperanza gikan sa kagutom, mahimong di siya makatubo og tarung.  Nga maoy labing gamay nga suliran nga iyang sagubangon.  Ang kahuyang sa panglawas makahimo niya nga mas sayon nga biktima sa mga sakit nga mahimong mosangpot sa sayo niya nga kamatayon.

            Kon makasugakod si Esperanza sa labihang kagutom, hinay ang paglambo sa iyang pangutok.  Mas maglisod siya sa pagkat-on og mga katakos ug kasayuran.  Nga gikinahanglan sa iyang pagpangita og pagkaon pag-eskuyla, pagpanginabuhi ug pagtukod og pamilya.  Ug ang pagluwas ni Esperanza mahimong uwahi na.  Kay ang daotang mga epekto sa malnutrisyon mabakwi lang sa unang duha ka tuig.

-o0o-

            Si Esperanza sama natong tanan.  Nagginhawa siya sa samang molecules, gikan sa labing unang buhi nga cell nga nagsugod 40 milyones ka siglo ang nilabay, nga gihanggap karon nilang Henry Sy, Pres. Arroyo ug Manny Villar.  Pulos ta naghupot og usa ka quadrillion (may 15 ka zero) ka cells.

            Sud sa atong lawas nahitabo ang managsamang proseso nga gihulagway sa environmentalist nga si Paul Hawken:  Ang matag tawhanong cell dunay 400 ka bilyon ka molecules nga naghimo og minilyon ka kalihokan tali sa trinilyon ka atoms.  Sa usa ka pamilok, makahimo ang atong lawas og usa ka septillion (may 24 ka zero) ka kalihokan, ka-napu pil-on ang gidaghanon sa tanang bituon sa kalangitan.

-o0o-

            Kon wa pa mong kabantay, ang kinabuhi nagmugna sa kahimtang nga labing haom sa atong pagpakabuhi.  Ang labing dakong milagro sa atong pagpakabuhi matag adlaw maoy nakahimo nga mas dakong eskandalo sa masulub-ong kahimtang ni Esperanza ug sa ubang gipanggutom nga mga bata.  Ug ang pagluwas nila nahimo nga mas dako mas dinalian nato nga responsibilidad.

            Natong tanan:  Di lang sa labing adunahang molupyo sa Pilipinas nga si Sy;  di lang sa labing gamhanan nga molupyo nga si Arroyo; ug di lang sa nangangkon nga maoy labing kamao nga motapos sa katimawa nga si Villar.  Sukad sa imong pagbasa ini, labing menos 30 na ang nangamatay sa gutom.  Pasagdan ba nato nga duna pay laing Esperanza nga makabsan sa paglaom?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 19, 2010

                        Lingiw sa El Nino

 

            Ang kalapad ug kabangis sa kadaot sa El Nino sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud kalabwan lang sa pagpabaya sa mga buhatan sa kagamhanan sa dakong katalagman.  Bisan sa tiyabaw sa mga mag-uuma ug mga mangingisda sa pagkalawos na sa ilang umahan ug pagtidlom na sa ilang kita, ang mga opisyal sa kagamhanan mas ganahan lang gihapon nga mopahiyos sa suliran kay sa pagtabang sa makaluluoy nga mga biktima.

            Bisan nakakita sa footage sa Sky Patrol sa ABS-CBN Cebu sa kamaisan sa San Remegio sa amihanang Sugbo nga nangalawos sa wa pa masanggi, ang mga hingtungdan nangita lang gihapon og lutsanan:  "Normal lang nga mangalaya ang mais sa ting-init," segun sa Kapitolyo; ug "Human na ang ani," segun sa Departamento sa Agrikultura.

-o0o-

            Ang labing taas nga opisyal nga mora og nagpuyo sa iyang kaugalingon nga kalibotan, atubangan sa makalilisang nga huwaw, mao si Cebu City Mayor Tomas Osmena.  Kinsa hangtod karon padayon nga nangugat nga way kakuwang sa suplay sa tubig sa Dakbayan sa Sugbo.  Bahala na kon nagsugod na og rasyon sa tubig ang pipila ka bukirang mga barangay.

            Di na kong kasubay sa sinugdanan sa panagsungi nilang Osmena ug sa mga nanalipod sa watershed area sa dakbayan.  Apan ang pagdumot ni Osmena sa nagpakabana nga kahugpongan, sama sa Cebu Uniting for Sustainable Water (CUSW), maoy nakahilo sa iyang panghunahuna sa nagkagrabe nga kanihit sa tubig sa iyang kaugalingon nga nataran.

-o0o-

            Hagbay rang gipasidan-an ang mga Sugbuanon sa pagsud na sa dagat sa ilang tinubdan sa tab-ang nga tubig sa downtown area.  Sa bag-o pa kong sakop sa media, ang parat nga tubig niabot na sa Sanciangko sa downtown area.  Karon, gibanabana nang nilapas sa Fuente Osmena Rotunda.

Kon magpaugat si Osmena sa sayop niyang pagtuo, mahimong maparat nang tubig sa iyang pinuy-anan sa Guadalupe, o ang bisan unsang mahibilin sa barangay kon mapahigayon gyong plebisito pagbuak ini, sa higayon nga iyang anak nang si Miguel ang magtungkawo sa City Hall.

-o0o-

            Labing klarong ebidensiya sa krisis sa tubig sa Sugbo mao ang kapakyas sa Metro Cebu Water District (MCWD) pag-suplay og tubig sa mayoriya sa Sugbuanong mga konsumidor.  Wa rang kaabot sa 50% sa kabalayan sa Metro Cebu ang nahatagan og tubig sa MCWD.  Sa way paghisgot sa kabalayan nga naabot tuod sa ilang mga tubo apan mas daghang nadawat nga hangin kay sa tubig sa ilang mga gripo.

Ambot nganong wa pa laksii sa ilang prangkisa human sa daghang katuigan nga pagbudhi sa labing batakan nilang mandato.  Daghang salamat sa liderato ni Mayor Osmena.  Nga nipili pagpalabi sa pamolitika kay sa pagtubag sa panginahanglan sa tubig sa mga Sugbuanon.  Sa di pa uwahi ang tanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 18, 2010

                        Korteng Arroyo

 

            Kon mahinayon si Pres. Arroyo pagtudlo sa bag-ong pangu sa Korte Suprema, bisan atol sa mga adlaw nga gidili sa Comelec tungod sa piniliay karong Mayo 10, iya nang tinudlo ang tanang 15 ka mga sakop sa labawng hukmanan.  Samtang mapupos na ang iyang termino sa udtong tutok sa Hunyo 30 karong tuiga, kalugwayan ang iyang hingpit nga pagkontrolar sa labing gamhanan nga mga institusyon.

            Pulos niya tinudlo silang Ombudsman Merceditas Gutierrez, AFP Chief Delfin Bangit, PNP Jesus Verzosa, Comelec Chairman Jose Melo, COA Chairman Reynaldo Villar, CSC Chairman Francisco Duque III ug CHR Chairperson Leila de Lima.  Pulos niya alyado silang Senate President Juan Ponce Enrile, House Speaker Prospero Nograles ug bisan ang bag-ong CBCP president, Obispo Nereo Odchimar.

                        -o0o-

            Ang 15 ka mga mahistrado ang nanambong sa tinuyo nga tigom sa labawng hukmanan.  Siyam ka mga maghuhukom sa Korte Suprema ang nibasura sa pagdili sa Comelec sa pagtudlo ni Arroyo sa sunod nga chief justice:  Silang Lucas Bersamin, Jose Perez, Roberto Abad, Martin Villarama, Teresita Leonardo de Castro, Arturo Brion, Jose Mendoza, Mariano del Castillo ug Diosdado Peralta.

            Usa ra ang nisupak:  Si Conchita Carpio Morales.  Duha ang niingon nga di pa karon ang tukmang panahon nga hukman ang kontrobersiya:  Silang Eduardo Nachura ug Presbitero Velasco Jr.   Tulo ang wa manginlabot sa botasyon:  Silang Chief Justice Reynato Puno, Antonio Carpio ug Renato Corona.

                        -o0o-

            Silang Carpio ug Corona ang giisip nga labing lig-on nga mga kandidato nga mopuli ni Puno.  Apan si Carpio, bisan maoy labing senior nga mahistrado, di mahitabong itudlo sa presidente tungod sa nabantog nga panagsungi tali sa iyang "The Firm" ug sa mga Arroyo.  Si Corona nitataw na sab nga di siya magpatudlo ni Arroyo kay ang sunod nga presidente maoy angayng motudlo sa sunod nga chief justice.

            Ang ubang mga aplikante sa katungdanan mao silang Morales, De Castro, Brion ug Sandiganbayan Justice Edilberto Sandoval.  Si Morales sama og baruganan ni Corona ug busa di na matudlo.  Silang De Castro ug Brion ang way kukaikog nga niapil sa botasyon nga mahimong makapabor nila.

                        -o0o-

            Mahimo pang kuwestiyunon ang hukom sa Korte Suprema.  Apan kay pulos man tinudlo ni Arroyo ang mohukom mahimong mapatigbabaw lang gihapon.  Ug mapugos ang JBC pagsumiter og nominees ngadto ni Arroyo usa ka semana sa di pa moretiro si Puno sa Mayo 17.

            Unsay mahimo sa Korte Suprema ni Arroyo?  Bisan unsa.  Bisan pagtugot pa sa kausaban sa konstitusyon sa bisan unsang paagi—constituent assembly nga way Senado o people's initiative.  Nga mahimong mousab sa sistema sa kagamhanan.  Ug mohimong primero ministro ni Arroyo.  Apan ang katawhang Pilipinhon maoy kataposang motingog.  Nga kinahanglang paminawon sa tanang hingtungdan.  Apil nang Korte Suprema ni Arroyo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 17, 2010

                        Sindikato sa DepEd?

 

            Pipila ka magtutudlo nanalipod sa ilang pagpamugos pagpangolekta og bayranan gikan sa mga tinun-an.  Kay bisan gideklarar na sa Departamento sa Edukasyon (DepEd) nga boluntaryo ang tanang bayranan sa mga tulonghaan, sila gihapon nga mga magtutudlo ang pataplon kon di kaabot og 100% ang ilang koleksiyon.  Mao nga kasagaran mapugos sila pagtilok sa tanan nilang hiniposan aron lang pirmahan sa ilang kadagkoan ang ilang clearance inig tapos sa tuig tingtungha.

            Mao nga pipila nila mosuway gihapon paghimo sa bayranan nga kundisyon sa enrolment o sa pagpagawas sa cards sa mga bata human sa klase.  Ang uban magsige og paningil sa roll call matag buntag hangtod nga mauwaw ang mga bata ug mao nay mopugos sa ilang mga ginikanan.

-o0o-

            Gitugotan ba sa kadagkoan sa DepEd kining maong binuang?  Unsaon man pagka boluntaryo sa mga bayranan sa mga tulonghaan kon ang mga magtutudlo lang gihapon ang duklon kon di makakolekta?  Kinsa man ang ilang gitonto?

            Sindikato ba diay ning pagpangolekta og bayranan sa mga tinun-an?  Nga sa gusto o sa dili sa mga magtutudlo ug mga tagduma sa mga tulonghaan kinahanglan gyod silang motahan sa koleksiyon, kansang gidak-on gitakda nang daan?  Kinsa may nakadawat og bahin sa koleksiyon:  Ang mga prinsipal ug mas dagkong opisyal lang?  O napiskan hastang mga magtutudlo?  Maong kutob ra gyod sa papel ang tinuig nga DepEd orders sa namolitikang mga kalihim sa edukasyon?

-o0o-

            Gihagit nako ang nangreklamo nga mga magtutudlo sa pagbarug batok sa pagpamugos sa ilang kadagkoan.  Apan nahadlok sila nga mabaraw ang ilang promosyon.  O malabay gyod sa lagyo nga kalungsoran o bukirang mga barangay.  Nanakod ang sakit ngadto sa mga tinun-an ug mga ginikanan.  Di na lang moreklamo batok sa mamugos nga mga magtutudlo kay tingalig hagbungon ang kabataan.

            Si hinuon tanan nila talawan.  Usa ka magtutudlo maisugon nga nagdumili pagtapal sa koleksiyon ug nidangop ni anhing education secretary Raul Roco.  Gipanalipdan siyang Roco.  Apan lain kaayog tinan-awan ang iyang mga labaw ug kaubang mga magtutudlo hangtod nga niretiro na lang siya.

-o0o-

            Alang sa mga tinun-an ug mga ginikanan nga wa pa hingpit nga motalaw ug may katakos pa sa pagpakabana pagpanalipod sa ilang mga katungod, niang mga lagda sa DepEd Order No. 13, s. 2010 nga maoy labing uwahing nisubli sa pagdili sa pagpanguwarta sa gradwasyon:

Ang public schools di makapahamtang og bayranan sa gradwasyon; (2) ang PTA makapangolekta og bayranan apan kinahanglang boluntaryo ug di manginlabot ang mga magtutudlo sa koleksiyon; (3) way non-academic project nga ikapahamtang isip panginahanglan sa gradwasyon; (4) di angayng himuon ang gradwasyon sa binayrang venue; (5) mahimong mag-toga ang mga tinun-an apan ang abangan ra sa toga ang pabayran nila; ug (6) ang bayranan alang sa yearbook boluntaryo sab.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 16, 2010

                        Way bawot sa bolpen

 

            Kanus-a pa man maleksiyon ang mga magtutudlo ug mga tagduma sa mga tulonghaang publiko?  Nganong lisod man kaayong isilsil sa ilang alimpatakan nga ang edukasyon gimando sa batakang balaod nga libre alang sa tanan?  Nganong bisan sa gisublisubli nga kamandoan sa Departamento sa Edukasyon (DepEd), may pipila man gihapon nga magpaugat paggamit sa edukasyon aron pagpangilkil sa kabos nga mga tinun-an ug mga ginikanan?

            Labing uwahing eskandalo nga gipasiugdahan sa badlungon nga mga magtutudlo ug ilang kadagkoan mao ang pagpangolekta na sab nila og bayranan alang sa gradwasyon.  Kini bisan sa DepEd Order No. 15, s. 2009 nga nagdili sa pagpaningil og bisan unsang bayranan alang sa gradwasyon.

                        -o0o-

            Ang kamandoan ni Education Secretary Jesli Lapus nagtugot hinuon sa PTAs ug PTCAs sa pagpangayo og amotan gikan sa mga ginikanan.  Apan dunay duha ka kundisyon:

·        Sama sa ubang mga bayranan sa tulonghaan, boluntaryo ang graduation fees—sa ato pa, di mahimong pugson ang kabos nga mga tinun-an ug mga ginikanan sa pagbayad, ni mahimong babag sa gradwasyon sa mga bata ang kapakyas sa pagbayad; ug

·        Ang mga magtutudlo ug mga tagduma sa mga tulonghaan higpit nga gidid-an sa pagpangolekta sa mga bayranan sa PTAs ug PTCAs (kini aron paglikay nga mahudlat ang mga tinun-an ug matental ang mga magtutudlo paglambigit sa mga grado ngadto sa mga amotan).

                        -o0o-

            Amaw ba lang gyod ang mga magtutudlo ug mga tagduma sa mga tulonghaan, o na-ungo na lang gyod sila sa pagpanguwarta sa bisan unsa nga kahigayonan sa pagpahimus, nga moinsistir sa ilegal nila nga kalihokan bisan sa mga pasidaan nga silotan sa ilang kadagkoan?

            O, sama sa naandan, nagpa-pogi na sab ang ilang kadagkoan nga nagpaka aron ingnon nga mga tarung apan sa tago mao diay namugos sa mga magtutudlo pinaagi sa paghatag nila og performance rating pinasikad sa gidak-on sa ilang koleksiyon?

                        -o0o-

            Karon nga may nitumaw na sab nga mga reklamo sa pinugsanay nga pagpangolekta sa mga bayranan sa gradwasyon sa pipila ka mga tulonghaan, makapaabot ta nga sublion sa lokal nga mga opisyal sa DepEd ang kusganon nga mga pasidaan sa ilang ulohan nga buhatan.  Apan ang pagpasidaan usa ka butang ug ang matinud-anon nga pagpatuman sa mga lagda laing butang.

            May nasilotan na ba ang DepEd sa mga magtutudlo ug mga tagduma sa mga tulonghaan nga, sud na sa daghan nga katuigan, nangilkil sa mga tinun-an ug mga ginikanan?  O kutob lang sila sa pagarpar?  Kay nagsalig nga way tinun-an ni ginikanan nga mangahas pagpangisog pagbarug sa ilang mga reklamo?  Kay unsa man tinuod ang ilang dag-anan kon sumbalikon sa pagkadakin-as sa mga bolpen ug mokalit lang og kapuwa ang mga grado sa ilang mga bata?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 15, 2010

                        Puti og kiting

 

            Mao diay nga wa pa gyod matumba sa ring si Joshua Clottey.  Mao diay nga wa pa gyod siya masamari.  Bisan sa labing pintas niya nga mga kaatbang.  Bisan sa tulo ka higayon nga siya napukan sa mga kalibotanong kampeyon.  Kay labihan diay niya kasegurista.  Nipilit gyod diay ang iyang mga bukton sa iyang dughan ug tiyan ug ang iyang mga kumo sa iyang dagway.  Mao nga tagsa ra kaayo nga nanukmag.  Ug mas tagsaon pa gyod nga nakaigo.

            Nilampos si Clottey pag-iban sa kamabulukon sa laing kadaogan ni Manny Pacquiao.  Daghan ang nahimangod sa kapakyas ni Pacquiao pagpahagsa ni Clottey.  Klaro nga wa silay ideya unsa kalisod ang pagtumba sa kaatbang kansang tuyo mao ra ang pagpanagang ug paglahutay.

-o0o-

            Salamat sa tihik kaayo nga depensa ni Clottey, haskang daghana nga nausik sa mga kumo ni Pacquiao.  246 ra sa 1,231 niya ka kumo ang nakaigo.  Si Clottey ra ang nakausik sa 80% sa naghagiyos nga mga hapos ug nagpungasi nga mga kumbinasyon ni Pacquiao.

            Apan mas masulub-on ang mga kumo ni Clottey.  399 ra ang iyang gibuhian sud sa 12 ka hugna.  O 11 ra ka kumo sa usa ka gutlo.  Sa mga higayon ra nga nabantang o ipanghagad na pag-ayo ni Pacquiao ang iyang agtang.  108 ang nakasud.  Mas taas tinuod sa kang Pacquiao ang 27% nga katukma sa mga kumo ni Clottey, apan wa ra gihapong katunga (43%) ang iyang napatugpa kon itandi sa kulata ni Pacquiao nga nakadiskaril sa iyang bodega ug nakapasunggo bisan wa kaggisi sa iyang ilong.

-o0o-

            Salamat nga si Pacquiao ang kasangka ni Clottey.  Kon lain pa, nanghagok na unta ang 50,994 nga nanan-aw sa Cowboys Stadium, ang labing daghan sa kasaysayan sa boksing, ug ang minilyon nga nanan-aw sa telebisyon sa Pilipinas ug ubang kanasuran, human sa unang tulo ka hugna.

            Salamat ni Clottey, nakalili na ta unsay mahitabo kon mahinayon ang sangka nilang Pacquiao ug Floyd Mayweather Jr. (kon modaog batok ni Shane Mosley karong Mayo).  Kay si Mayweather gihulagway nga di sama kahugot ang depensa apan mas kusog nga modagan kay ni Clottey.

-o0o-

            Mga nahadlok nga matsambahan ni Clottey si Pacquiao nakabasa sa iyang mas lisod nga kahimtang sa Africa ug sa mas dakong kauhaw sa kadungganan.  Karon nahibawo na ta nga ang kakabos wa kahatag niyag kaisog ug nga ang kamingaw sa iyang pamoksing wa manukad sa kakuwang og kahigayonan.

            Sa kataposang duha ka hugna, mahimo unta nga magsayaw-sayaw na lang si Pacquiao.  Dako nang iyang labaw nga lisod na siyang maapsan sa scorecards (ang ikatulong hugna ray gihatag sa duha ka maghuhukom ngadto ni Clottey).  Apan gipalabi ang gugma sa boksing ug sa katawhan ug nakigbahugbahog gihapon si Pacquiao sa puti-og-kiting niyang kaatbang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com