Arangkada for September 2, 2007

        Wanted Taxi Driver

 

        Sa tungatunga sa walo ka tuig nga pamunoan ni kanhi US Pres. Bill Clinton, kanus-a baskog pa kaayo ang Amerikanhong ekonomiya, sagad nga makit-an sa mga tindahan ang mga pahibawo nga gawas nga nagkinahanglan silag mga kawani motanyag pa gyod og libreng pinuy-anan ug sakyanan ug ubang mga benepisyo alang sa mga aplikante.   Mao tong higayona nga gihulagway sa mga ekonomista nga makatrabaho si bisan kinsang Amerikanhon nga gustong motrabaho.

        Mao ni nahitabo karon dinhi sa Sugbo.   Apan alang lang sa taxi drivers.  Si bisan kinsang gustong kamaong moda og taxi makatrabaho.  Mas daghan ang taxi units kay sa drivers.   Apan, lahi sa kahimtang sa US niadtong dekada 80, di ni tungod sa gipatuong paglambo sa atong ekonomiya.

-o0o-

        Ang labing dagkong taxi operators sa Sugbo niangkon atol sa Kapamilya Media Forum sa DYAB Abante Bisaya ug Sky Cable, nga gipahigayon matag Biyernes sa buntag sa SM City Entertainment Plaza, niangkon nga gatosan sa ilang units ang nagpahuway sa ilang mga garahe tungod sa kakuwang sa mga drayber.   Wa magnihit ang drivers sa Sugbo.  Apan daghan nila nangita og laing kapanginabuhian tungod sa kagamay ra sa kita sa taxi.

        Kasagaran sa taxi drivers karon sa Sugbo mobiya sa mga adlaw nga gitawag nila og "tingbitay."   Mao ni ang mga adlaw dayong panuweldo sa petsa 15 ug 30.  Pipila nila kasamtangan nga manguma, mamaligya, o mangarga aron may ikapakaon sa pamilya.   Mobalik sila kon tingsuweldo na, kanus-a makaabot na sang mga pasahero sa plitehan sa taxi nga mas taas kay sa P6 nga minimum sa PUJs.

-o0o-

        Usa sa gibasol sa operators sa pait nilang patigayon mao ang naghinobrang gidaghanon sa taxis sa Sugbo karon.  Nga moabot nag 6,000 sa kataposang ihap sa LTFRB.  Apan ang drivers ug operators nagduda nga kapin sa 8,000 ka taxis ang nag-ilog karon sa nihit nga mga pasahero.

        Si LTFRB 7 OIC Rey Elnar nipahibawo nga ila nang gihunong ang gipasiugdahan ni LTFRB 7 Director Jingjing Osmena nga paglegalisar sa kolorum nga taxis aron nga di  na mosamot pagtidlom ang kita sa lehitimong drivers ug operators.

-o0o-

        Ang bugtong konsuylo mao ang LPG.   Matod ni Chiquito Obeso sa Spider Taxi kon wa pang LPG hagbay ra silang nagprotesta pagpasaka sa ilang flag down rate gikan sa P30 ngadto sa P45.

        Apan bisan ang LPG wa makapalingawas sa operators gikan sa mahal nga spare parts, abusadong drivers ug mas taas nga buhis.   Ang drivers wa sang kaipsot sa gipatas-ang abangan sa taxi, mapahimuslanong operators ug kurakot nga kapolisan.

        Ug sama sa naandan naa sa tumoy sa pila nga wa nay kapasahan ang makaluluoyng mga pasahero nga nag-antos sa kagangkagang nga taxi, mapahimuslanong drivers, gubaong kadalanan ug nabara nga trapiko.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for September 1, 2007

       HULGA SA TAXI

 

       Ang taxi operators sa Sugbo nipasidaan nga manghunong sila pagpadagan sa ilang mga sakyanan kon pugson sila sa BIR pagbayad sa paghatag og resibo sa ilang mga pasahero nga maoy basehan sa buhis nga ipahamtang batok nila.  Ang gasto pagtaod sa bag-ong mga metro nga makapatik og resibo di maoy labing dakong hinungdan sa ilang pagsupak.  Bisan tuod kon mobalor og P40,000 ang matag usa tungod sa ipasukip nga kahimanan nga mopahibawo sa BIR pilay kita sa taxi.

        Ang labing gikahadlokan sa mga sakop sa Metro Cebu Taxi Operators Association (MCTOA) mao ang mas dakong buhis nga ipahamtang sa BIR pinasikad sa kita sa ilang taxi units.  Matod ni Chiquito Obeso sa Spider Taxi morang sentensiya sa kamatayon ang nag-ung-ong batok sa ilang mga patigayon.

-o0o-

        Suma sa kuwentada sa MCTOA, ang usa ka taxi driver mokita og P2,700 sa tibuok adlaw nga pamasahero.  Sa maong kantidad, P1,400 ang magasto alang sa LPG, P800 alang sa abangan sa sakyanan ug P500 ang mahibilin nga mada alang sa iyang pamilya.

        Si Obeso nipasabot nga di makiangayon nga ang tibuok P2,700 maoy buhisan kay P800 ra may ilang nadawat.  Matod ni Atty. Kenneth Ong sa BIR 3% nga common carriers tax ray ipahamtang.  Ug ang konsumo sa LPG ug ubang panginahanglan sa operasyon sa taxi mahimong ideklarar sa operators nga gasto aron maibanan ang ilang kita nga maoy pahamtangan sa 35% nga income tax.

        Apan si Paul Corominas sa CTC Taxi niingon nga bisan kapila na subli-sublia og subay sa ilang accountants ang formula sa BIR mosangpot gyod sa dako nilang alkanse.

-o0o-

        Sa pikas nga bahin, ang mga pasahero nga nangapil sa inadlawng survey sa DYAB Abante Bisaya nihangop sa pagluwat na sa mga taxi og resibo:

·         Dali rang mailhan ug masilotan ang taxi drivers nga nanglubag ug nagbinuang nila;

·         Sayon rang pagsubay kon mahibilin sa taxi ang ilang mga butang;

·         Mas sayon nang pagpa-reimburse sa ilang plitehan sa ilang mga buhatan; ug

·         Mas kasaligan nang sukaranan sa pagkuwenta sa buhis nga kolektahon sa kagamhanan.

-o0o-

        Natuki ang kontrobersiya atol sa Kapamilya Media Forum sa DYAB ug SkyCable nga gipahigayon sa SM City Entertainment Plaza.  Si Ong nitambag nilang Obeso ug kaubanan sa pagpatin-aw sa kalisod sa ilang patigayon ngadto sa ulohang buhatan sa BIR.

        May sukaranan nga maaslom ang dagway sa mga opisyal sa MCTOA.  Isip pilot area sa pagpausbaw sa common carriers tax sugod niadtong 2004, mas dako ang buhis nga ilang gibayran kay sa taxi operators sa Manila ug ubang bahin sa nasud nga padayong nagpahimus sa karaang ubos kaayong buhis.  Apan madakdakan lang diay gihapon sila sa desperadong paningkamot sa kagamhanan pagtapak sa dakong alkanse sa ilang koleksiyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for August 31, 2007

          GUBAT SA EMAIL

 

          Usa sa nahimong sentro sa nisamot kahigpit nga kumpetisyon sa higanteng mga kompaniya sa Internet mao ang gitanyag nilang libre nga email accounts.  Ang GMail sa Google nga maoy labing dako og storage niadto ( 2.9 gigabytes) naapsan na sa duha niya ka labing higpit nga mga karibal:  Ang Hotmail sa Microsoft nipaburot sa ilang libreng storage ngadto sa 5 gigabytes; samtang ang Yahoo Mail nipakugang sa tanan pinaagi sa pagtanyag og unlimited nga storage.

          Ang Hotmail maoy una nakong email account.   Sama sa kasagarang nabag-ohan sa email, naghimo sab ko og buwag nga account sa Yahoo.  Wa na kong kasabot dihang giawhag sa akong paboritong kolumnista sa Business World nga si Thads Bentulan nga suwayan sang GMail.   Apan kinahanglang maghuwat kog imbitasyon.  Dihang sa kataposan gidapit kong Bino Guerrero, wa na ko molingi sa Hotmail ug Yahoo.

-o0o-

          Samtang ang email, uban sa text messaging, maoy gibasol sa inanayng pagkamatay sa gitawag na karon nga "snail mail" sa koreyo, nameligro sab nga maapsan sa mas paspas nga komunikasyon:   Instant messaging (IM).  Nga maoy usa sa nakapapilit nako sa GMail.  Kay makahimo ka pag-chat sud sa GMail sa way pag-download ug pag-install sa Google Talk ug sa mas bug-at nga Yahoo Messenger ug MSN Messenger.

          Apan ang Yahoo ug MSN wa mangiyugpos.   Gihiusa ang ilang duha ka IM.  Ang Yahoo nitanyag sab og web-based nga bersiyon sa YM.  Susama sa web-based sab nga GTalk sa Google.   Samtang nangiwit nang MSN ug naapsan nang GMail, ang Yahoo padayong nipalambo sa ilang labaw sa teknolohiya sa IM pinaagi sa pagtanyag nag chat sa YM ug MSN sud sa Yahoo Mail.

          Ug ang Yahoo way plano sa paghunong pagpahimus sa ilang bentaha.

-o0o-

          Ang bag-ong Yahoo Mail motanyag sa mosunod nga mga adlaw sa Pilipinas ug ubang piniling mga nasud og libreng text messaging.   Ang bugtong gikinahanglan mao ang pagbutang sa cell phone number sa imong contacts aron nga ilang ngan na lay i-click pagpada og text.

          Wa pa hinuon kong kahibawo unlimited ba ang libreng text messaging.   O sama ra sa Yahoo Messenger karon nga makapada lag duha ka text messages ug kinahanglan nang tubagon (may bayad nang P2.50 matag mensahe) sa gipadad-ang cell phone.

-o0o-

          Bisan sa tanang maayong kausaban sa Yahoo Mail, padayon kong mopilit sa GMail:

·         Lahi sa Hotmail ug Yahoo, makuha nakong emails sa GMail sa uban nakong accounts;

·         Maka-email ko sa GMail nga magda sa akong company address nga leo_lastimosa@abs-cbn.com;

·         Maka-email ko ngadto sa 500 ka contacts sa usa lang ka click, lahi sa Yahoo nga hangtod 50 ray mapadad-an; ug

·         Ang PC sa akong buhatan (Windows 98) di kapalihok sa bag-ong Yahoo Mail (nga nagkinahanglag XP).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for August 29, 2007

          SAMOT KAPATING      

 

          Kon naglaom kang madutlan nang mga opisyal sa kagamhanan sa kauwaw, o bisan gamayng kaikog na lang, tungod sa pagpakabana sa mga magbubuhis pagbantay giunsa paggasto ang ilang kuwarta, basaha ni og hilak:

·         Ang surveillance cameras sa 12^th Asean Summit (1) bisan sa pasidaan sa kahiwian gipahatagan sa korte og pasiunang bayad, (2) bisan sa nisunod nga kauyonan tali sa Visayas Ombudsman ug DPWH nakakuha sa ikaduhang hugna sa bayad, ug (3) bisan wa dawata sa lokal nga kapolisan mahimong maimpasan gyod sa kinatibuk-ang makalilisang nga P83 milyones;

·         Ang decorative lampposts sa samang summit human nabisto nga gipaburot pag-ayong presyo wa na bayri ang kuryente ug gipasagdan na lang sa DPWH ug mga kontraktor nga na-ponder, naguba ug gihimulbolan sa mas gagmayng mga kawatan;

-o0o-

·         Ang mga pasangil sa kahiwian sa pagtukod sa CICC padayong giyak-an sa Visayas Ombudsman pipila ka buwan human gipasanginlang namolitika, gikiha ug gipapulihan si acting deputy Ombudsman Virginia Palanca-Santiago;

·         Ang mga kawani sa Kapitolyo nga gipasanginlang nanghatag sa gitipigang mga dokumento sa CICC ngadto sa media ug Ombudsman gipanglabay gawas sa ilang mga buhatan;

·         Ang nagpakabana nga mga magbubuhis nga igo lang nibarug sa ilang katungod nga gipatigbabaw sa batakang balaod pagpakisayod giunsa paggasto ang ilang kuwarta mao hinuoy gipangiha ug gipanggukod; ug

·         Si Gobernador Gwen Garcia nga 207 na ka adlawng nihikaw sa mga dokumento sa CICC, nga ubos sa balaod obligado siyang mopakita sa mga Sugbuanon, padayong nanghambog nga nakatukod sa baratong world class convention center bisan nabistong mas gamay ang iyang gihatag nga mga numero ug nangliki ug naguba nang pipila ka bahin sa walo pa ka buwan nga building.

-o0o-

          Masulub-on kong mopahibawo nimo nga ang gikuwestiyong mga transaksiyon sa Sugbo kumingking ra sa utrong wa matarung pagsusi nga mas dagkong kahiwian sa nasudnong kagamhanan:   (1) $2 milyones nga suburnong gipasangil batok ni kanhi Justice Secretary Nani Perez; (2) P728 milyones nga fertilizer scam ni Joc-Joc Bolante; ug $329 milyones nga broadband agreement uban sa kompaniya sa China.

          Unsa may hinungdan nganong morag kalit lang natugkan og ikog ug sungay ang mga opisyal sa kagamhanan nga nisamot na mang ilang naandang pabaga ug papating?

-o0o-

          Di ta kinahanglang motan-aw og layo.   Ang tubag nagtungkawo sa Malakanyang.

          Hangtod di matarung pagsusi ang pasangil sa pagpanikas ni Pres. Arroyo sa 2004, hangtod di matarung pagtubag ang pasangil nga kinawat ang iyang mandato, hangtod gamiton lang gihapong makinarya sa kagamhanan pagluok sa kamatuoran, ug hangtod hudlaton lang gihapong pakigbisog sa katawhan alang sa kausaban pinaagi sa paghadlok nila sa mas laksot niyang mga kaatbang, ang mga sumusunod sa presidente padayong magtuo nga makapatuyang sa ilang gibati ug, sama sa ilang amo, di sila madutlan sa balaod.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for August 28, 2007

          CHIZ v. PING

 

          Ang paglaom nga magkahiusa nang oposisyon tungod sa determinado nilang paningkamot pagbanhaw sa imbestigasyon sa Hello Garci scandal natay-og sa nagkasungi nga pamostura sa pipila sa ilang mga sakop.   Samtang nagkahiusa sila sa pagpaluyo sa awhag ni Senador Panfilo Lacson nga banhawon ang pakisusi sa gikatahong panagsulti nilang Pres. Arroyo ug kanhi Comelec commissioner Virgilio Garcillano, nitumaw nang managlahi nilang mga tumong.

          May mga lider sa oposisyon nga naghisgot na sa kahigayonan pagbanhaw sa impeachment complaint batok ni Arroyo pinasikad sa bag-ong kasayuran nga mahimong makuha gikan ni Vidal Doble ug sa ubang mga saksi nga ipatawag sa mga senador.   Apan silang Lacson ug kaubanan niangkon nga ang labing dinaliang tumong sa bag-ong imbestigasyon di na ang pagpalagpot ni Arroyo kon dili ang pagtino na lang nga di masubli ang pagpanikas sa umaabot nga mga piniliay.

-o0o-

          Si Senador Chiz Escudero, kansang panagsungi uban ni Lacson wa matago tungod sa managlahi nilang boto sa liderato sa Senado, nipahibawo sa DYAB Abante Bisaya nga nag-andam na siya og mga pangutana ngadto ni Doble ug kaubanan nga sukwahi sa direksiyon sa pakisusi ni Lacson.   Samtang interesado si Lacson nga mahibawo nganong naapil si Mike Defensor sa pagpaminaw sa ISAFP sa panagsulti sa telepono sa mga lider sa oposisyon, si Escudero gustong magsusi nganong may mga lider sa oposisyon nga wa maapil.

          Pananglitan, nipasidaan nang daan si Escudero nga iyang pangutan-on si Doble nganong wa nila apila pagpaminaw ang telepono ni Lacson.   O sa laing lider sa oposisyon nga si Senador Jinggoy Estrada.  Wa hinuon niya apila paghisgot nganong way pagsuway pag-tap sa telepono ni kanhi presidente Joseph Estrada nga maoy giilang utok ug labing dakong tigpaluyo sa kandidatura ni anhing Fernando Poe Jr.

-o0o-

          Wa kalawata ni Escudero ang pagtino ni Lacson nga di si Arroyo ang nagpa-wiretap ni Garcillano.   Matod niya di ikasalikway ang kahigayonan nga mahimong nakalimot lang si Arroyo sa maniobrang iyang gipasiugdahan.

          Gikataw-an sab ni Escudero ang pasidaan ni Senador Joker Arroyo, kinsa niduaw sa DYAB sa niaging semana, nga mahimong mabilanggo ang mga senador kay ilegal ang Hello Garci tapes.   Matod ni Escudero gamay rang silot sa Republic Act 4200 gawas nga may immunity ang mga senador sa pagtuman sa ilang gimbuhaton.

-o0o-

          Si Prof. Harry L. Roque Jr., sa iyang bahin, nitataw nga way kalapasan nga mahimo ang mga senador.   Kay cellular phones ang gigamit sa Hello Garci.  Maong wa maapil sa pagdili sa RA 4200 sa pag-record sa mga panagsulti nga maggamit og kable.

          Gipasabot sang Roque nga ang panagsulti nilang Arroyo ug Garcillano di pribado, nga mao ray gipanalipdan sa RA 4200, kay naglambigit man kini ug busa angayng motahan sa interes sa publiko.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for August 27, 2007

       YATAK SA KASAYSAYAN

 

       Atong mga tinun-an maoy labing naglibog sa holiday economics ni Pres. Arroyo.  Human sa pasiuna nilang kahinangop nga madugangan og adlaw ang ilang weekend, nidatom sa linghod nilang pangisip ang mas kalibogan nga kahulogan sa pag-irug-irog sa mga petsa sa nasudnong holidays.

        Pipila nako ka mga tinun-an sa STC nipadayag sa ilang kabalaka nga inanay nang makalimtan ang kahulogan sa holidays, sama sa National Heroes' Day nga maoy hinungdan sa holiday karong adlawa, kon buwagon nang adlaw sa pagtimaan ug ang adlaw nga way trabaho ug way klase.  Unsaon man tuod paghinumdom sa katawhan sa kamahinungdanon sa holidays kon mas gihatagan og importansiya sa kagamhanan ang pagdasig nila sa paglaag ug paggasto sa ilang kuwarta?

-o0o-

        Ang lusot sa Malakanyang nga wa nila bugalbugali ang kasaysayan kay ang pagtimaan sa mahinungdanong mga adlaw sa atong mga bayani nagpabilin sa samang petsa.  Igo lang nilang giirog ang holidays aron nga masumpay sa mga adlawng Sabado ug Dominggo.

        Apan may sukaranan ang kabalaka nga di na hingpit ang kahigayonan sa katawhan pagkat-on og mga leksiyon sa pakigbisog ug pagpakamatay sa atong mga bayani alang sa kausaban ug kaugalingnan kon may trabaho ug may klase ang holidays nga gipahinungod nila.  Ang pagdeklarar nga holiday ang adlaw sa pagpatay nilang Andres Bonifacio, Jose Rizal ug Ninoy Aquino gitumong aron makapamalandong kita sa kamabayanihon sa ilang pagpakamatay alang sa kagawasan sa nasud ug sa katawhan gikan sa pagpanlupig.

-o0o-

        Ang holiday economics giisip ni Arroyo nga mahinungdanong tampo pagpalambo sa atong industriya sa turismo.  Kay kon masumpay kuno ang holidays sa weekend makahigayon ang mga pamilya sa pagsuroy sa maanindot nga mga talan-awon sa nagkalainlaing bahin sa nasud.  Ug ang kuwarta nga ilang gastuhon makatabang pagpalig-on sa atong nasudnong ekonomiya.

        Mahimo bang hunghongan ang presidente nga dunay buslot ang iyang formula?  Pila ra man ka pamilya ang maka-biyahe nga ang kinabag-an nila biktima man sa iyang determinadong paglansang sa minimum nga suholan ngadto sa labing ubos nga ang-ang?  Unsa pa may igasto sa mga anak sa singot nga maglisod na pagtagbaw sa labing batakan nilang panginahanglan?

-o0o-

        Ang mga Katsila nitawag sa atong katiguwangan nga mga tapolan kay ubos ang ilang ani.  Sayon kaayong gikalimtan sa mga Katsila nga ang labing dakong hinungdan nga napasagdan ang mga umahan mao ang ilang paghigot sa mga Pilipinhon sa mga kalihokan sa simbahan ug sa ilang pagdeklarar og 120 ka holidays matag tuig.

        Ang labing dakong tuyo sa pagpugos sa mga Katsila sa atong katiguwangan pagsimba ug paglingaw-lingaw mao ang paglipat nila sa ilang pagka-ulipon ug sa nahiagoman nga panaugdaog.  Hinaot nga di ni maoy tuyo ni Arroyo sa pagpugos nato karon sa paglaag-laag.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com