Arangkada of Leo Lastimosa for September 19, 2010

Tulo ka hamtong

Sa pagsugod sa Press Freedom Week sa Sugbo ug samtang nagpadayon ang Cebu Broadcasters Month, angayng tukion ang makapakitbi sa atay nga pasidaan ni Senador Joker Arroyo:  Ang press freedom alang lang sa mga pamantalaan; kontrolado sa kagamhanan ang radyo ug telebisyon; ug daghang kalapasan ang mga sibyaanan sa ilang prangkisa nga gipalabay lang sa Kongreso.

Agad sa iyang pasangil nga gipakauwawan sa media ang nasud tungod sa pagsibya sa kinatibuk-an sa hostage crisis niadtong Agosto 23 sa Quirino Grandstand, ang pangasaba ni Arroyo nagda sa tataw nga hudlat:  Mahimong pahilumon sa Kongreso ang mga sibyaanan kay ang kagamhanan maoy nanag-iya sa kahanginan nga gigamit sa ilang pagsibya.

-o0o-

Ang linya ni Arroyo gisubli-subli na sa mga politiko ug bisan sa mga haligi sa media sud na sa daghang katuigan:  Mas gawasnon ang mga pamantalaan kay business permit ray gikinahanglan aron makasugod sa ilang operasyon; samtang ang mga sibyaanan sa radyo ug telebisyon kinahanglan pang mokuha og prangkisa gikan sa Kongreso.
Wa kahupay sa giapiki nga mga magsisibya ang mga balaod sa kagawasan sa prinsa nga alang lang sa mga pamantalaan.  Kay labihan nang karaana:  Naumol niadtong mga pamantalaan pay tinubdan sa mga balita; kanus-a ang radyo ug telebisyon giisip pa nga mga tinubdan lang sa kalingawan.

-o0o-

Nausab nang panahon.  Karon ang telebisyon, radyo ug internet mao nay nag-unang mga tinubdan sa kasayuran sa kinabag-an sa populasyon.  Sa Estados Unidos ang higanteng mga pamantalaan nanak-op na, o nangandam na sa pagka bangkarota, tungod sa pagtidlom sa ilang kita sa advertising ug sa pagkagiw sa ilang mamalitay ngadto sa bag-ong media.

Bisan ang mga sibyaanan sa radyo ug telebisyon nausab na.  Pinaagi sa internet, mabati ug makita na sila sa bisan asang bahin sa planeta.  Tungod sa bag-ong mga teknolohiya, si bisan kinsa makahimo na pagsugod sa iyang kaugalingong kalibotanong sibyaanan sa radyo ug telebisyon.  Nga di kinahanglang mananghid sa mga kongreso sa kanasuran.

-o0o-

Si Arroyo nipili pagpuyo sa langob.  Ambot unsay nahitabo--tali sa iyang pakigbisog batok sa diktadurang Marcos ug sa iyang pagpagamit sa mga puwersa sa kangitngit karon.  Di ikahibung nga sa iyang pagkunis-kunis sa media nakakita siyag alyado ni Senate President Juan Ponce Enrile, ang berdugo sa martial law.
Mahimong nabiyaan sa panahon silang Arroyo ug Enrile tungod sa kahinog sa ilang panuigon.  Apan laing hamtong, kanhi senador Nene Pimentel, nakasakay.  Gibalitaan niya silang Arroyo ug Enrile nga duna nay Facebook ug Twitter.  Makaduda hinuon ta di ba lang ni kay si Pimentel ang nangabogar sa nakontrobersiyal nga radio network.  Angayng hinumdoman nga si Pimentel ang isog nga niduso sa Right of Reply Bill.  Nga, salamat sa pagpakabana sa media apil na sa tinamay nga mga magsisibya, wa mapasar.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 17, 2010

        Itik ug plato

Hangtod karon wa kapakita si Cebu Provincial Board Member Sergio Restauro sa "journal" nga iyang giingon nga nagbutyag nga nia na sa Sugbo ang ikalimang strain sa dengue.  Nga, ni Restauro pa, maoy labing kuyaw sa tanang matang sa dengue.  Kay mahimong mamatay ang pasyente sud lang sa 24 oras.

Kay doktor lagi, si Restauro gituohan dayon sa mga nakabati niya.  Apil na si Gobernador Gwen Garcia.  Kinsa man tuod ang magduda sa iyang pag-angkon og mas abanteng kasayuran sa makamatay nga sakit?  Apan dihang akong gipangutana sa ngan sa "journal" nga iyang nabasahan,

niangkon si Restauro nga di diay "journal ang iyang tinubdan.  Kon dili kawani sa Department of Health (DOH) nga wa gani niya mailhi.

-o0o-

    Bisan nabisto na nga wa siyay nabasahan nga "journal," bisan nasakpan na nga wa gani diay siyang kaseguro kon doktor ba sa DOH ang tinubdan sa iyang kasayuran, ug bisan gitataw na sa World Health Organization (WHO) nga wa pay ikalimang strain sa dengue (human wa mapamatud-i ang gidudahan nga bag-ong strain sa dengue sa New Delhi, India), wa ning kapugong ni Restauro pag-insistir sa paggamit og kemikal.  Wa sab kahatag og bisan gamayng panagana ni Garcia paghimo niyang pangu sa kinatibuk-ang kampanya batok sa dengue.
    Nipasalig si Restauro nga ang iyang kinaham nga kemikal, deltamethrine, nga gikompra karong bag-o sa Kapitolyo nga way subasta ug gipasirit na bisan sa mga plato ug mga kaldero sa mga kusina sa Liloan, maoy labing luwas batok sa dengue.  Ang iyang sukaranan?  Itik sa Talisay nga wa mamatay bisan iyang gipasiritan.  Ambot kanus-a nahimong eksperto si Restauro sa kahimsog sa itik.  Apan may mas makinaadmanon nga pagtuon nga sukwahi ang sangpotanan.

-o0o-

    Si Dr. Enrique Ostrea, Pinoy nga neonatologist ug professor sa pediatrics sa Wayne State University School of Medicine sa Detroit, Michigan, nipahibawo nga nakaplagan sa iyang pito ka tuig nga pagtuon niadtong 2003 dinhi sa Pilipinas nga ang paggamit sa pesticides ug insecticides (nga mas huyang kay sa deltamethrine ni Restauro) batok sa mga lamok makadaot sa mga bata , apil na sa mga puya nga naa pa sa sabakan sa mga inahan:  Mahimong mosangpot sa autism, pagkabungol ug leukemia (chromosomal biomarkers).
    Ang WHO, nga gihulagway ni Restauro nga mas kasaligan kay sa DOH, nilista sab sa mosunod nga mga epekto sa deltamethrine ngadto sa katawhan, labi na sa mga bata ug mga hamtong nga huyang na og immune system, nga makasingo sa kemikal:  Convulsions (di mapugngan ug subsob nga paggahi ug paghumok sa kaunoran), ataxia (di magkadimao nga paglihok, sama sa barag nga paglakaw), dermatitis (paghubag, pagkatol ug labhag sa panit), diarrhea (sunudsunod nga pagkalibang), tremors (pagkurog sa kamot ug tiil), and vomiting (pagsuka).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 16, 2010

        Pakang-pakang ang show

    Mahimong namakak ang pipila ka opisyal sa Talisay City Hall sa mga kontrobersiya nga naglambigit nilang Mayor Soc Fernandez ug sa iyang sinagop nga si Joavan.  Apan wa sila mobabag sa mga pakisusi ni motago sa mga dokumento nga gipangayo sa nagpakabana nga mga magbubuhis pinaagi sa mga sakop sa media.  O di lang gyod kamaong motabon maong nasakpan ang nangalisbo nilang mga eskandalo.
    Lahi sa ubang mga opisyal sa kagamhanan nga, samtang nagpatuong bukas ug matinud-anon, kusganong nibabag sa tanang mga pagsuway pagsusi, mabudhiong nitago sa mahinungdanon nga mga dokumento nga gipangayo ug bangis nga nanggukod sa tanang nangahas pagsubay sa nangalisbo nila nga mga transaksiyon.

-o0o-

    Human nikumpisal nga nasayop sa pagdeklarar ni Benedict Gabasa, ang nagpatuong drayber sa sakyanan ni Mayor Fernandez nga nasakpan sa kapolisan nga gisudlan og kahimanan sa ilegal nga drugas, si Talisay City Human Resource Management Officer Emily Cabrera namawi pinaagi sa pag-uyon nga pakit-on mi sa tanang mga dokumento pagmatuod nga wa mamakak ang mayor sa iyang pag-insistir nga si Gabasa job order employee sa feeding program nga iyang gipaduma ni Joavan.
    Apan ang mga dokumento nga nalilian ni Marlon Bellita sa DYAB Radyo Patrol nakapasamot, inay makapapapas, sa among kalibog.  Si Gabasa nadestino diay sa Committee on Tourism sa Talisay City Council nga gipangulohan ni Bise Mayor Alan Bucao.

-o0o-

    Nikisikisi dayon si Bucao.  Wa siya mahibawo ni pananghiri nga gidestino si Gabasa sa iyang komitiba.  Labawng niulbo si Bucao dihang gibasa ni Marlon ang accomplishment report ni Gabasa:  "Did other miscellaneous tasks as requested by the chairman of the Committee on Tourism, Vice Mayor Alan Bucao."
    Nidalidali pagpasabot si Cabrera nga ang komitiba ni Bucao mao ray nabinlan og pundo nga nitakdo alang sa suholan nilang Gabasa ug kaubanan.  Wa hinuon siyang kapasabot nganong giduhig nilang Gabasa si Bucao sa accomplishment report nga kinahanglang isumiter aron makakobra sa ilang suholan.

-o0o-

    Mas makapanlipaghong ang sunod nga mga kasayuran ni Cabrera:  (1) Si Gabasa usa lang sa 960 ka job order employees nga gisuweldohan og P280 matag adlaw; (2) nga ilang ipakang-pakang sa mga proyekto nga kakuhaan sa P6 milyones nga binuwan nilang suholan; ug (3) dawaton si bisan kinsang girekomendar nilang Mayor Fernandez ug ubang mga opisyal, maong gidawat si Gabasa bisan daghan og patik ug may nag-ung-ong nga kasong kriminal.
    Mas makapasubo:  Di monopoliya sa Talisay kining higanteng binuang.  Ang ubang local government units nisabotahe sab sa limitasyon nga 60% ra sa tinuig nga gahin ang maggamit sa personnel services pinaagi sa pagdestino sa naghinobrang mga kawani sa bisan unsa na lang proyekto.  Bahala nag layo ra sa aktuwal nilang trabaho.  O, nakatag-an ka, bahala na kon wa silay trabaho.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 15, 2010

Raket ni Joavan

Karon pa lang, bisan wa pay kaso nga napasaka sa hukmanan mahitungod sa labing bag-ong kontrobersiya sa sinagop ni Talisay City Mayor Socrates Fernandez nga si Joavan, naklaro na ang mosunod nga kalapasan:

• Si Benedict Gabasa, ang nadakpan sa drayber sa nasakmit nga Toyota Revo SGH 541, di kawani sa kagamhanan sa Talisay busa way katungod sa pagmaneho sa sakyanan sa mayor;
• Si Gabasa way driver's license busa way katungod sa pagmaneho sa bisan unsang sakyanan; ug
• Ilegal ang biyahe ni Gabasa kay wa siyay trip ticket nga gimando sa Commission on Audit (COA) aron mahibaw-an unsang orasa nibiya ug niabot ang sakyanan ug kinsay mga sakay.

-o0o-

Si Mayor Fernandez, inay mopasabot nganong nahimong kawani sa iyang buhatan si Gabasa nga way bisan unsang papel sa personnel department sa City Hall ug nganong gipagamit ang iyang sakyanan nga way trip ticket, nipasa sa bulilyaso ngadto ni Joavan.  Kinsa maoy iyang gipaduma sa feeding program sa iyang buhatan.

Apan si Joavan mismo di kawani sa City Hall.  Samang Gabasa, utrong way papel sa personnel department.  Sa ato pa, wa say katungod paggamit sa bisan unsang kabtangan sa City Hall, apil nang sakyanan sa iyang amahan.  Mas lisod ipasabot nganong gida ni Joavan ang sakyanan sa mayor sa Cogon, Pardo niadtong Lunes sa buntag ug sa Mango Square Mall pagka hapon.  Nga ang kataposan niyang feeding niadto pa man untang niaging semana.

-o0o-

Kon hangtod karon magpa-goryo-goryo si Mayor Fernandez nga wa kaibawo giunsa paggamit ni Joavan ang sakyanan sa iyang buhatan, maayong magsulti sila.  Giangkon nang Joavan nga niadto siya sa Cogon aron pagpaningil og utang.  Moinsistir ba lang gihapon ang mayor nga feeding program ray raket sa iyang sinagop?
Mas makapa-intriga ang lakaw ni Joavan sa Mango Square.  Ambot unsay sinugdanan, nakit-an sa mga guwardiya sa mall nga naapil si Joavan sa away sa Korean national ug sa uyab nga Pinay.  Ganahan tingaling mahibawo ang mayor nga ang babaye nisakay sa iyang sakyanan.

-o0o-

Dihang naabtan sa kapolisan ang sakyanan sa mayor, wa na si Joavan ug ang babaye.  Mga drayber sa trisikad nakakita hinuon nilang nanaog sa eskina sa Villa Bulsita sa Bulacao, Cebu City sa wa pa maabti sa kapolisan.
Kay nihit mang detalye sa mayor sa salida ni Joavan, may dugang kasayuran parteng Gabasa:  Silingan silang Joavan sa Mansueto Subdivision sa Bulacao, Talisay; gipatik ang ngang Joavan sa iyang tuong tiil; ug apil siya sa nag-ung-ong pang kasong Joavan sa pagpangulata ug pagtanggong sa mga kawani og vulcanizing shop sa Tabunok.  Ug dugang kasayuran sa kauban nilang babaye:  Nangadlawon siya sa presinto sa Pardo, nagpailang si Rosalie Flores Palomo ug nangangkon sa bag ug cellphone nga nahibilin sa nasakmit nga sakyanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 14, 2010

Insulto ni Noynoy

Ang Chief Executive sa Hong Kong, si Donald Tsang Yam-kuen, ba ang nanginsulto ni Presidente Noynoy Aquino pinaagi sa suwat human sa hostage crisis sa Quirino Grandstand?  Nagpabilin ning kalibogan tungod sa pagdumili ni Aquino pag-ila kinsay nagpada sa suwat gikan sa gobyerno sa HK nga iyang giisip nga nanginsulto pinaagi sa pag-detalye unsay angay niyang himuon human sa trahedya.
Matod ni Aquino wa niya tubaga ang suwat aron di mosamot pag-aslom ang relasyon tali sa Pilipinas ug HK.  Nireklamo hinuon siya sa tinuorayng liderato sa People's Republic of China sa Beijing.  Bisan wa nganli ni Aquino, nitingog si Tsang.  Ug kusganong nihimakak nga iyang giinsulto si Aquino.

-o0o-

Gipahibawo ni Tsang nga iyang gisuwatan si Aquino niadtong Agosto 26, tulo ka adlaw human sa pagpamihag nga nipatay sa walo ka turista gikan sa HK ug tulo ka adlaw sa wa pa si Aquino niangkon og responsibilidad sa trahedya ug nangayo og pasaylo.  Gihulagway ni Tsang ang iyang suwat nga tinarung ug matinahuron.  Matod ni Tsang kumbinsido siya nga ang imbestigasyon nga gimando ni Aquino independente, komprehensibo ug propesyonal.
Samang Aquino, nagdumili si Tsang pagpakita og kopya sa suwat.  Mahimo hinuon nga ang nakapa-insulto ni Aquino mao ning kabahin sa suwat ni Tsang nga gibutyag sa iyang buhatan:  "The investigation report should include what had happened, the negotiations between the authorities and the hostage-taker, and also say why the gunman's demands were not accepted in exchange for the release of the hostages."

-o0o-

Nasayop ba lang si Aquino pagsabot sa suwat ni Tsang?  Nasobrahan ba lang ni Tsang pagpaneguro nga--human sa nabulilyasong rescue operations, nagkayamukat nga mga ebidensiya ug nagkabayloay nga mga ngan sa mga lungon--di na masaag ang imbestigasyon nga gipangulohan ni Justice Secretary Leila de Lima?
Ang tinuorayng pagsuway sa determinasyon ni Aquino pagsilot sa mga responsable sa makauuwaw nga mga bulilyaso sa hostage crisis moabot inig pagawas na sa resulta ug mga rekomendasyon nilang de Lima ug kaubanan.  Kinsa nipasidaan nga mohingan sila og mga ngan.

-o0o-

Kon ang ipatangtang ug ipakiha nilang de Lima ug kaubanan di maglakip sa mga opisyal nga labing suod ni Aquino, ug kon ang panangtangon ni Aquino kutob ra nilang Manila Police District (MPD) Chief Rodolfo Magtibay ug National Capital Region Police Office (NCRPO) Leocadio Santiago, mawad-an og kaligdong silang Aquino ug ang iyang mga imbestigador.
Kon simbako tabukon og pito ka lawod mahitabo na, mahingpit na gyod ang pagkahagbong ni Aquino sa labing unang dakong krisis nga nahiagoman sa duha pa ka buwan niyang pamunoan.  Ug may sukaranan na gyod si Tsang pagpanginsulto niya nga di labihan pa gyod diayng hilawa ug di pa gyod diayng kamao.  [30]  leo_lastimosa@abs_cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 13, 2010

        Misteryo sa Emerald

    Karon naklaro na.  Di si Pres. Noynoy Aquino kon dili si Manila City Mayor Alfredo Lim ang suki sa Emerald Garden Restaurant, nahimutang pila lang ka lakang gikan sa Quirino Grandstand.  Nabantog na karon ang kan-anan nga maoy command post sa duguong hostage crisis niadtong Agosto 23.  Hapit matag adlaw adto kaon si Lim.  Labing unang higayon to nga nakasud si Aquino sa Emerald.
    Niabot si Lim sa Emerald wa pay alas-7 sa gabii.  Niabot si Aquino alas-8:30.  Dayong ulbo sa pinusilay tali ni hostage taker Rolando Mendoza ug sa mga sakop sa SWAT sa Manila Police District (MPD).  Didto sila makadawat sa masulub-ong kasayuran nga nangamatay ang walo sa mga bihag.

-o0o-

    Maayo pa si Mendoza.  Nakapahimus sa live coverage sa media sa krisis nga iyang gimugna.  Way TV set sa Emerald.  Maong silang Lim ug kaubanan nagsalig lang sa mga taho gikan sa Quirino Grandstand pinaagi sa mobile phone.  Nangayo sila sa mga tagduma sa Emerald og telebisyon.  Apan way signal.  Mga guwardiya nang Lim ang nakahagdaw og antenna aron makita ang live coverage.
    Uwahi nang tanan.  Wa na silang kakita sa binaboy nga pagdakop sa mga polis ni SPO2 Gregorio Mendoza.  Ang naabtan ni Aquino mao na lang ang pagluwas sa mga polis sa nangabuhi apan nagtiyabaw ug samaran nga mga bihag.

-o0o-

    Nibiya si Lim sa tinuod gyong command post sa Quirino Grandstand human niya ipadakop ang igsuon sa hostage taker ug nidiretso sa Emerald.  Diin nagpaabot na niya silang DILG Secretary Jesse Robredo ug NCRPO Director Leocadio Santiago.  Ang rason ni Lim:  Wa pa silay paniudto.

Si DILG Undersecretary Rico Puno, nga maoy gitugyanan ni Aquino pagduma sa hostage crisis, wa gyong kataak sa tinuod nga command post.  Apan didto siya sa Emerald.  Ang tanang kasayuran nga iyang gihatag ni Aquino naggikan ra sab nilang Lim ug kaubanan.  Nga wa say pupanaganang nibiya sa Quirino Grandstand aron pag-adto sa kan-anan nga way telebisyon.

-o0o-

    Wa katilaw si Aquino sa nabantog nga siopao sa Emerald.  Matod sa mga kawani fried rice ug pansit ray gi-order ni Lim.  Laing katin-awan sa tagduma sa Emerald:  Mosilbi lang sila og siopao gikan sa alas-6:30 sa buntag hangtod alas-2 sa hapon.  Apan si DSWD Secretary Dinky Soliman nitataw nga di kaon ang giadto ni Aquino.
    Mao ray gidangat.  Sa pag-atubang sa iyang labing unang dakong krisis, pulos bulilyaso si Aquino:  Gikan sa pagtudlo ni Puno nga igo lang nikalawat bisan unsay gidudho nilang Lim ug sa kapolisan; ngadto sa pagtugot sa mga kauban ra sang Mendoza sa MPD pakigsabot ug pag-atake niya; hangtod sa pagpili sa dapit nga nihikaw pa gani niya sa kahigayonan pagsaksi sa duguong kinutoban sa trahedya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com