Arangkada of Leo Lastimosa for June 12, 2011

     Sugbo batok Manila

​     ​Sa atong pagtimaan sa Adlaw sa Kaugalingnan karong tuiga, tuguting akong pakisaw-an nimo ang panglantaw sa mga molupyo ug mga tagduma sa Manila dihang gisung sila sa pasiunang puwersa ni Miguel Lopez de Legazpi niadtong Hunyo 1570, lima ka tuig human nila gisunog ang Sugbo ug giilog gikan ni Hari Tupas.  Ang barko nga ilang nakita sa kadagatan sa Kawit gipangulohan ni Martin de Goiti.

     Ang batan-ong pangu sa Manila, si Rajah Soliman, usa ka banggiitang manggugubat.  Malampuson niyang napaubos sa iyang pagduma ang kasilinganang mga isla.  Apan mao to ang labing una niyang pakigharung sa mga Katsila.  Napugos siya pagkonsulta sa iyang uyoan ug karaang tagduma sa Manila, si Rajah Matanda.

          -o0o-

     ​Si Soliman gisuginlan ni Matanda sa iyang nadunggan nga gubat tali sa mga Katsila ug sa mga molupyo sa Mactan ug sa Sugbo, dul-an sa 50 ka tuig ang nilabay niadtong 1521.  Kanus-a napatay ang pangu sa mga Katsila, kansang nahibiling mga sundawo nangahadlok ug nanglayas balik sa ilang gigikanan.  Nahibaw-an sang Matanda nga namalik ang mga Katsila aron pagpanimawos ug nilampos na gyod pagkuha sa Sugbo.

     ​Gipasaligan ni Matanda si Soliman nga mahimong pildehon sa mas daghang mga manggugubat sa Manila ang pipila ra ka mga puti.  Apan gipasidan-an ang iyang pag-umangkon sa laing makapabalaka nga kasayuran nga iyang nakuha gikan sa ilang mga tigpaniid--ang mga Katsila gikuyogan  og mas daghang mga manggugubat nga Bisaya.

          -o0o-

     ​Matod ni Matanda dugay nang naglungut-lungot ang mga Bisaya nilang mga Muslim.  Ang mga Muslim maoy niulipon nila sud na sa daghang katuigan.  Maong andam ang mga Bisaya nga magpakamatay aron lang makabawos sa kabangis sa mga Muslim.

     ​Si Soliman nisukwahi sa tambag sa iyang uyoan mahitungod sa mga Bisaya.  Alang niya mas kahadlokan gihapon ang mga Katsila.  Apan wa ning kapugong niya pagsukol sa mga Katsila.  Dihang gisunog sa mga Katsila ang kabalayan sa Manila, napugos si Soliman pagtago hangtod nga nibiya ang mga langyaw.

          -o0o-

     ​Nakabalik si Soliman sa iyang gingharian aron lang mapugwat nga ang pundok ni Goiti pasiuna lang sa mas gamhanang puwersa nga gipangulohan na gyong Legazpi.  Kinsa nibiya sa Sugbo alang sa Panay nga mas daghan og pagkaon.  Nahibaw-an ni Legazpi nga mas abunda pa gyod ang katigayonan sa Manila.

     ​Mayo 18, 1571 dihang malinawong gitahan ni Soliman ang Manila ngadto ni Legazpi.  Di to maoy unang kadaogan sa diplomasiya ni Legazpi.  Sa Marso 16, 1565, nahigala niya si Datu Sikatuna sa Bohol.  Di sab si Tupas ray nisukol niya (Abril 27, 1565).  Ang hari sa Macabebe sa Pampanga , human nakakumbinser ni Soliman paglingkawas gikan sa mga Katsila, maisugong nilusad sa Gubat sa Bangkusay bisan nakatukod na og gingharian si Legazpi sa Manila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 11, 2011

               Utang sa Kuratong

     ​Sa iyang tinuod nga asawa nga si Alona nga iyang gibiyaan sa Iligan City, Dindo ang iyang angga, Fernando Villanueva Canillo ang tibuok niyang ngan.  Sa iyang bag-ong mga silingan sa Babag, Lapulapu City, siya si Rolando Canillo.  Isip usa sa mga haligi sa Kuratong Baleleng, ang gikaintapang mga tulisan sa Mindanao, siya si Bruno Villanueva, alyas Tambok.

     ​Si Dindo giila sa iyang asawa ug unom ka anak nga buotan.  Hangtod nga nasakpang nakapaanak og laing babaye, si Emma Barongis, taga Ozamis City, ang pugaran sa Kuratong.  Sa iyang mga silingan sa Opon, si Rolando misteryuso apan manggihatagon.  Sa iyang kaubanan sa Kuratong, segun sa kapolisan, si Bruno takos nga pangu apan mabudhion.

          -o0o-

     ​Ang kadaghan sa ngan ug nawong ni Canillo wa katabang pag-alerto sa kapolisan sa iyang presensiya sa Opon.  Niabot siya uban ni Emma ug tulo nila ka gagmayng anak sa Hunyo sa niaging tuig.  Nangabang una sila og bay sa Barangay Canjolao, nga maoy nahimutangan sa base sa Naval Forces Central (Navforcen).  Pagka Septiyembre gisugdan pagtukod ang ilang bay sa Babag.  Labihang paspasa sa trabaho ug way tihik-tihik sa gasto nga nakabalhin na dayon siya pagka Enero.

     ​Duha ka anak ni Canillo, ang 6 ug 4 anyos nga nakalingkawas sa armadong mga lalaki nga nisung sa ilang bay, iyang gipa-eskuyla sa usa ka pribadong eskuylahan sa Opon.  Si Canillo mismo namalit og mga taxi ug multicab ug videokehan.

          -o0o-

​     Ang wa mabantayi sa kapolisan ug mga opisyal sa Opon, gibisto sa kuwarta nga gidudahang bawon ni Canillo sa iyang pagtago.  Dako ug luho ang iyang bay, tulo ang gate ug may tunukong alambre ang taas niyang koral.

     Mga pagduda sa mga silingan napuypoy tungod sa iyang mga gasa.  Gawas sa pagpa-drive sa iyang mga sakyanan, gipanghatagan og pinutos nga taglima ka kilong bugas humay.  Bisan ang mga bugoy sa atbang nabuhong sa gisabod niyang kuwarta alang sa ilang inom ug sumsoman.

          -o0o-

     ​Naabtan og tuig ang Kuratong Baleleng pagtultol niya sa Opon.  Bisan ang pagtabon ni Canillo og toalya ug kawo wa makahabol sa panimhot sa kaubanan nga, segun sa kapolisan, iyang gihikawan sa bahin sa dagko nilang tulis.  Usa ka adlaw sa wa pang pagpamusil, nakatultol nang Kuratong sa ilang bay.

     ​Kay lisod mang lungkabon ang tulo ka gates, gihuwat nila si Canillo nga mogawas.  Nga nahitabo pagka Huwebes sa kadlawon dihang nagkuyog silang Canillo ug Emma pagpangompra sa merkado.  Si Ricky Cadavero, alyas Kambal, "Uncle" sa mga anak ni Canillo, nga giila sa kapolisan nga kauban ni Canillo pagtulis sa SM Dasmariñas sa Cavite niadtong Septiyembre sa niaging tuig, maoy gitumbok nga ni-masaker sa pamilya ni Canillo pagpaningil sa iyang dakong utang nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 10, 2011

Away sa urban poor

Kon tuohan ang pagpasabot ni Cebu City Mayor Mike Rama, si kanhi city administrator Bimbo Fernandez ang labing sad-an sa iyang pagbiya sa Bando Osmeña-Pundok Kauswagan (BO-PK).  Kay ang Pagtambayayong Foundation Inc. nga iyang gipangulohan maoy nipasaka og mga kasong administratiba, sibil ug kriminal batok ni Rama tungod sa demolisyon sa kabalayan sa sapa sa Mahiga.  Nga maoy gitumbok ni Rama nga nakapahagtos sa kataposang lanot sa iyang kalambigitan sa BO-PK.
Alang ni Rama (1) si Fernandez suod ni Kongresista Tomas Osmeña, ang pangu sa BO-PK; (2) ang pagkiha ni Fernandez niya klarong sugo ni Osmeña; maong (3) di siyang kapabilin sa pundok nga nibukubuko niya.

-o0o-

Maong way nahibung nga si Fernandez ug ang Pagtambayayong karon ang puntirya sa sumbalik ni Rama sa pagka apiki niya sa demolisyon sa Mahiga.  Gipanghimakak man tuod ni Atty. Collin Rosell, bag-ong hepe sa Division for the Welfare of the Urban Poor (DWUP), apan giangkon nga iyang gipa-imbestigar sa Cebu City Legal Office ang mga pasangil sa pagpanguwarta sa Pagtambayayong sa urban poor groups.
Matod ni Rosell makapaalarma ang pasiunang kasayuran nga iyang nahipos batok sa Pagtambayayong:  Sa sinugdanan, gidid-an ang taga Kamagayan nga beneficiaries sa relocation sites sa Cubacob ug Canduman sa Mandaue pagpalit sa luna kon di sila mobayad sa Pagtambayayong nga maoy motukod sa ilang mga bay.  Dihang nagprotesta, gipapalit na sila og mga luna apan gidasok sa ngilit sa mga pangpang ug bakilid.

-o0o-

Apan niangkon si Rosell nga wa siyay katakos pag-imbestigar sa mga pasangil batok sa Pagtambayayong.  Kay bag-o pa siyang natudlo ni Mayor Rama sa katungdanan.  Ug gisubli pa niya ang katakos ug kamatinud-an sa mga kawani nga pulos nag-una niya sa DWUP.
Gawas pa, kinahanglan pa sab niyang itakda ang kinatibuk-ang direksiyon sa iyang buhatan ug sa ilang mga programa.  Aron kaalagaran di lang ang taga Mahiga ug Kamagayan kon dili ang tanang mga kabos sa dakbayan nga kinahanglang ipahimutang og disenteng mga pinuy-anan.  Maong nagpalaban siyang City Atty. Joseph Bernaldez.

-o0o-

Sa iyang bahin, si Fernandez kusganong nihimakak nga gigamit ang iyang pagka city administrator aron pagpugos sa urban poor pagbayad sa Pagtambayayong.  Matod niya ang pamunoan ni kanhi mayor Alvin Garcia, nga wa siyay bisan gamayng influencia, maoy napakyas pagtugyan sa mga luna ngadto sa beneficiaries.
Di sab andam nga moadawat si Fernandez sa kredito nga siya ang nakapalayas ni Rama gikan sa BO-PK.  Apan gihangop niya nga ang panagsungi mahitungod sa urban poor ang nasentro sa panagsungi nilang Rama ug Osmeña.  Matod ni Fernandez naa ra sa mabuot nga mga Sugbuanon kinsay ilang tuohan ug paluyohan:  Ang mga nanggukod o ang mga nanalipod sa mga kabos nga taga dakbayan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 9, 2011

Mingaw nga piyesta

Kon makabantay kang mapahiyumon si Kongresista Tomas Osmena, di na tungod sa kaapiki ni Cebu City Mayor Mike Rama human nigawas gikan sa Bando Osmena-Pundok Kauswagan (BO-PK).  Samtang nalingaw tingali nga usa ra ka konsehal sa dakbayan ug 15 ra ka barangay kapitan ang namiyesta sa Rama Compound, mas dakong hinungdan nga naibanan ang mug-ot sa dagway ni Osmena.
Kini tungod sa pagkatudlo sa usa sa iyang labing suod sa politika nga si kanhi senador Mar Roxas isip kalihim sa Department of Transportation and Communication (DOTC), ang usa sa labing dako, gamhanan ug adunahan nga buhatan sa nasudnong gobyerno.

-o0o-

Si Roxas ang orihinal nga gipaluyohan ni Osmena pagka presidente.  Bisan nagpadaplin alang ni Presidente Noynoy Aquino ug bisan sa kalit nga pagsulbong sa kandidatura ni Bise Presidente Jejomar Binay dayong tapos sa kampanya sa Mayo 2010, si Roxas nakaangkon og makabungog nga mayoriya sa Sugbo, salamat sa liderato ni Osmena.
Si Osmena wa managana pagpahibawo ni bisan kinsang naminaw nga mas bilib siyang Roxas kay ni Aquino.  Gani, kasaligang mga tinubdan nagbutyag nga nipasidaan si Osmena sa di pagpaluyo ni Aquino kon nakigkita pang Gobernador Gwen Garcia sa usa sa mga pangampanya niya sa Sugbo.

-o0o-

Ang makauuwawng kapakyas ni Gobernador Garcia pagtuman sa iyang pasiatab pagpadaog ni Gibo Teodoro di hinuon tungod lang sa katakos sa pangampanya ni Osmena kon dili tungod sab sa talagsaong popularidad nilang Aquino ug Roxas.  Way sukaranan ang panghinaot nga kumbinsihon ni Osmena si Roxas paghangop sa mga may politikanhong atraso niya sa Sugbo.
Gipasanginlan sang Osmena si Rama nga di matinud-anon nga nangampanya alang nilang Aquino ug Roxas kay nakigkita ni kanhi GSIS president Winston Garcia alang ni Senador Manny Villar ug nakigkita pa gyod ni kanhi presidente Joseph Estrada.  Di sab katabang nilang Garcia ug Rama ang ilang paggakus-gakos ni Binay.

-o0o-

Isip kalihim sa DOTC, si Roxas ang moduma sa mga tigom sa Mactan Cebu International Airport Authority (MCIAA) nga si Garcia usa lang sa mga sakop.  Kon motudlo man og representante si Roxas sa MCIAA, segurado nga di siya mamahimong itoy ni Garcia.  Hinaot nga makaangkon na si MCIAA General Manager Nigel Paul Villarete og mas gamhanang alyado paglimpiyo sa tugpahanan ug pagsubli sa tanang kontrobersiyal nga mga transaksiyon nga gisudlan sa karaang mga tagduma.  Sa pikas nga bahin, mahimong makabuylo ang usa sa kinaham nga mga proyekto ni Osmena--ang Bus Rapid Transit (BRT) systema--alang sa Metro Cebu kon makadawat na sa hingpit nga pagpaluyo sa DOTC.
Maong tungod sa batasan sa mga politiko, ayaw kahibung nga mosamot kadaghan ang mamiyesta ni Osmena sa Guadalupe kay ni Rama sa Basak San Nicolas ug ni Garcia sa Dumanjug.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 8, 2011

Pilde ang SLRDI

Kon usa ka sa nailad sa mapahimuslanong developers, nakumbinser pagtugyan sa tanang hiniposan alang sa gisaad nga yuta ug bay, aron lang makugang nga way bisan usa sa mga pasalig ang natuman, ayaw kahugno.  Di tinuod ang propaganda nga inutil ang kabos nga homeowners batok sa higanteng developers.  Di tinuod nga pulos kawatan ang nagtungkawo sa Housing Land Use and Regulatory Board (HLURB).
Nidaog ang Royale Cebu Estates Homeowners Association Inc. (RCEHAI) sa kaso nga ilang gipasaka batok sa usa sa labing dakong developers sa nasud, ang Sta. Lucia Realty and Development Inc. (SLRDI).  Gideklarar sa HLURB nga nakalapas ang Presidential Decree 957, nga maoy nagduma sa pagpamaligya og mga luna sa subdivisions.

-o0o-

Hinaot nga ang kadaogan sa RCEHAI batok sa SLRDI makadasig sa gidaugdaog nga homeowners sa pagbarug sa ilang mga katungod ug makabugnaw sa abusadong developers sa paghunong na pagpangilad ug pagpahimus sa lehitimong pangandoy sa katawhan pagtukod sa ilang gidamgo nga pinuy-anan.
Hinaot nga makapahigmata na sa HLURB nga mas makiangayon ang matinud-anon nga pagpatuman sa mga lagda inay magpaabot pa nga motiyabaw na ang nabiktima nga homeowners.  Ug hinaot nga barawon nang ilang mga opisyal nga nanawat og suburno ug nakigkonsabo sa mga mangingilad nga developers inay sa makaluluoy nga mga biktimang homeowners.

-o0o-

Di sayon ang pagbarug batok sa mga higante sama sa SLRDI.  Labing mahinungdanong panginahanglan mao ang kaisog ug panaghiusa sa homeowners.  Inay moduko lang og paawot, angayng pakigbisogan unsay gimbut-an ug gitugyan sa balaod.
Wa ko mag-ingon nga nibarug gyong tanang homeowners batok sa SLRDI.  May pipila sang nilikoy.  Kay di man gyod mawad-an og sipsip ang kalibotan.  Apan makaginhawa kag luag kon may mga silingan ka nga sama kaligdong ug kaisog nilang Dr. Edisa Ermac, Tetta Baad, Santiago Tomayao, Angelina Spencer, James Limquiaco, Linda Antigua, Edwin Semilla, Eric Ouano, Navy Capt. Danilo Flores, Edmund Borinaga, Joven Uy, Jay Jakosalem ug Atty. Ina Magpale.

-o0o-

Ang labing lig-on nga ebidensiya nga kahuptan sa homeowners batok sa developers mao ang brochures, leaflets ug advertisements sa radyo, telebisyon ug pamantalaan.  Ubos sa PD 957, obligado ang developers pagtuman sa tanan nilang gisaad nga infrastractura sa subdivisions.  Mao ang mabuot nga developers di angayng magpatuyang pagsaad sa buwan ug mga bituon aron lang pagdani sa homeowners.
Apil sa napamatud-an nga kalapasan sa SLRDI batok sa homeowners mao ang pagpangilad pagbutang og manholes nga way kanal, kapakyas paghingpit sa perimeter fence, pagtukod og kabalayan ilawom ug duol sa mga tangke sa tubig, way chlorinator paghimong luwas sa suplay sa tubig ug, labaw sa tanan, ang pagpamugos pagpangolekta sa association ug maintenance dues nga, ubos sa PD 957, mahimo lang kolektahon sa lehitimo nga homewners association.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 7, 2011

Bangis nga pagbudhi

Ang makauuwaw nga pagkabisto sa paglapas sa Philippine Overseas Employment Administration (POEA) sa lagda nga gitumong pagpanalipod sa overseas Filipino workers (OFWs), nga mao untay gitahasan pagpatigbabaw ug pagpanalipod sa ilang mga katungod, mao lay labing uwahing pahinumdom nganong hagbay rang nakumbinser ang OFWs ug ilang mga pamilya nga dakong ulug-ulog ang pagtawag sa gobyerno nila nga bag-ong mga bayani.
Kon ang POEA, sa labing bangis nga pasundayag sa pagbudhi, nakaako pagtampok sa bukubuko sa OFWs nga gitugyan unta sa ilang pag-atiman, unsa man intawoy dag-anan sa atong mga kapamilya nga way laing masangpit kon simbako abusohan sila sa ubang kanasuran?  Salamat sa kasalbahis sa POEA, di na tang kaikyas sa pait nga kamatuoran nga ang gobyerno diay ang nangunay paglawog sa OFWs sa tirong.

-o0o-

Gilapas sa POEA ang batakang mga katungod sa OFWs ubos sa Republic Act 10022, napasar sa Kongreso niadtong 2009, nga nag-usab sa Migrant Workers and Overseas Filipinos Act of 1995 (Republic Act No. 8042).  Labi na sa Section 3 nga nagmando nga tugotan lang ang pagpada sa OFWs sa kanasuran nga makapanalipod sa katungod sa OFWs pinaagi sa mosunod nga mga garantiya:

• Ang nasud kinahanglan nga dunay mga balaod nga nanalipod sa katungod sa mga mamumuo, apil na sa migrant workers;
• Ang nasud nidason sa international declarations pagpanalipod sa migrant workers; ug
• Ang nasud dunay kauyonan uban sa Pilipinas mahitungod sa pagpanalipod ug mga katungod sa OFWs.

-o0o-

Ang POEA nipagawas og listahan sa 76 ka nasud, pinasikad sa certification sa Department of Foreign Affairs (DFA), nga nakatuman sa mga panginahanglan.  Sa 10 ka nag-unang destinasyon sa OFWs sa 2009, unom ang maapil sa listahan:  Saudi Arabia, United Arab Emirates, Qatar, Bahrain, Singapore ug Kuwait.
Ubos sa R.A. 10022, ang mga sakop sa POEA Governing Board ug ubang mga opisyal ug mga kawani nga nitugot sa deployment sa OFWs sa mga nasud nga wa katuman sa mga lagda mahimong palagputon gikan sa katungdanan ug di makahupot og bisan unsang tinudlo nga katungdanan sa gobyerno sud sa lima ka tuig.

-o0o-

Di balido ang karaang mga panalipod sa POEA nga dako ang panginahanglan sa overseas employment, nga gawasnon ang OFWs nga nipili sa mga nasud nga ilang padulngan ug nga may mga embahada sa Pilipinas sa nagkalainlaing kanasuran nga makapanalipod sa OFWs.
Ang masulub-ong track record sa POEA ang mopasamot sa ilang atraso:  Pipila sa ilang mga opisyal ug mga kawani nasakpang nakigkonsabo sa ilegal nga recruitment agencies nga daghan nang nailad nga OFWs; ug kadaghan na masakpi ang POEA nga patuyang lang og aprobar og job orders alang sa mga trabaho sa ubang kanasuran nga mas bug-at, mas gamay og suholan ug di gyod gani diay tinuod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 6, 2011

Adik sa kemikal

Nabulilyaso na sab ang pagpamalit og mga kemikal sa Dakbayan sa Sugbo batok sa dengue.  Gikuwestiyon sa Commission on Audit (COA) di ang pagpamalit og mga kemikal kon dili ang kalangay sa paggamit, bisan gilaktod ang transaksiyon tungod sa pagsulbong pag-ayo sa mga kaso sa dengue sa niaging tuig:

• Giaprobahan sa Cebu City Council ang P2.5 milyones nga ipamalit sa mga kemikal niadtong Abril sa niaging tuig;
• Naabtan og tulo ka buwan ang Cebu City Health Department paghimo sa emergency purchase niadtong Agosto;
• Naabtan og laing tulo ka buwan una nahatod ang mga kemikal niadtong Disyembre; ug
• Karon nang bag-o naggamit kay may hinabang gikan sa Department of Health (DOH) ug pribadong sektor.

-o0o-

Unang nabulilyaso ang pagpamalit og mga kemikal batok sa dengue sa dakbayan niadtong 2005, unom ka tuig nang nilabay.  Kanus-a gipangayo sa City Health ug giaprobahan sa City Council ang pagpangompra og Aqua-Resigen (permethrin ang generic name).  Apan ang aktuwal nga gipalit sa dakbayan mao ang MaxiFog (lambda-cyhalothrin ang generic name), nga maoy ikaduhang labing makahilong kemikal sunod sa Endrin.
Ang pagpili sa City Council sa Aqua-Resigen kuwestiyonableng daan.  Kay brand name kini sa higanteng kompaniya sa kemikal.  Unsaon pa man pagsud sa ubang water-based chemicals nga hinimo sa ubang kompaniya?  Nabisto pa gyod nga ang pagpili sa Aqua-Resigen gibase sa material safety date sheet (MSDS) nga hinatag ra sab sa supplier.

-o0o-

Dihang una nakong gibisto ang transaksiyon unom ka tuig nang nilabay, ang mga konsehal sa dakbayan nga gipangulohan ni kanhi konsehal Joy Pesquera nihulga pagkiha nako.  Maayo na lang nga natambagan silang Konsehal Edgardo Labella nga mas makiangayon nga ilang tubagon ug susihon ang kasayuran nga akong nahipos.

Ug ni-enter the dragon ang Visayas Ombudsman.  Gimandoan ang mga konsehal pagsumiter sa ilang affidavits giunsa paglusot sa kontrobersiyal nga transaksiyon.  Sama sa mayoriya sa mga kaso nga nasang-at sa Ombudsman, ang imbestigasyon sa kuwestiyonableng pagpangompra og kemikal batok sa dengue sa dakbayan wa pang kairog hangtod karon.

-o0o-

Gawas sa kamahiligon sa mga opisyal sa dakbayan pagpangompra og kemikal, nga gikahadlokang mas dako og komisyon kay sa pagpamalit og silhig ug ubang kahimanan pagpanlimpiyo sa palibot nga maoy mas epektibong paagi paglikay sa dengue, angay sang susihon ang busluton nga sistema sa pagpaalit sa City Hall.
Nganong dali ra man kaayong makalusot ang mga kiat-kiat, sama sa mga suga sa pasko nilang Mayor Michael Rama ug City Treasurer Ofelia Oliva?  Apan nganong mora mang umang ang mga transaksiyon kon mas mapuslanon ug mas dinalian ang mga palitunon--sama sa mga sangkap batok sa dengue sa niaging tuig ug sa halogen lamps sa pediatrics ward sa Cebu City Medical Center (CCMC) sayo ning tuiga?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com