Saturday, May 28, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for May 29, 2011

Lagot sa Heat

Second quarter na sa Game 2 sa NBA Eastern Conference finals tali sa Miami Heat ug Chicago Bulls dihang nanggikan mi sa ABS-CBN Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City paingon sa hangar sa among SkyPatrol sa Mactan, Lapulapu City.  Ang tigbalita nga among gipaminaw sa sakyanan nitaho nga tulo ray labaw sa Heat.  Pagkataud-taod, nitaho siya nga pito ray labaw nilang Lebron James ug kaubanan.
Halftime dihang nanakay mi sa chopper.  Nakita namong live coverage sa Channel 3 samtang naglupad ibabaw sa kadagatan sa Sugbo ug Bohol ang padayong paglabaw sa Heat.  Wa pa mahuman ang third quarter sa among pagtugpa sa San Jose National High School sa Talibon, Bohol.

-o0o-

Diin way bisang usa nga interesado sa duwa.  Nasentro ang pagtagad sa mga magtutudlo, mga tinun-an ug mga ginikanan ang mabulukong paglusad sa Brigada Eskwela Plus sa Departamento sa Edukasyon sa ilang tulonghaan.  Nga mao say among tuyo sa pagduaw.
Pagkahuman na sa among coverage ko naka-text sa mga nahibilin sa among sibyaanan pagsusi kinsay nidaog.  Sa kadaghan sa akong gipangutana, babaye namong kauban ray nitubag.  Wa pa gyong kaila sa team nga nakadaog kay utro sang way bisan gamayng interes sa NBA.  Igo lang niingon nga ang nagpuwa maoy nidaog batok sa nagputi.

-o0o-

Nag-seminar ko sa Manila sa tibuok semana sa niaging semana.  Maong wa nang kahigayon pagtan-aw sa nisunod nga mga duwa sa Heat ug Bulls.  Labawng demalas mao nga kasagaran sa akong napangutan-an sa resulta kon dili fans sa Bulls, fans sa Dallas Mavericks, busa naglagot sa Heat.
Sa wa pa magsugod ang Game 5 niadtong Biyernes, may gisabot kong daan nga mo-text sa final score.  Gi-text ko niya sa running score sa matag quarter nga sigeng labaw ang Bulls.  Ni-text siyang labaw og 12 puntos ang Bulls nga tres minutos na lay nahibilin.  Dugay kaayo niyang gisundan og text nga nagdaog na.  Nakatag-an ka, fan siya sa Dallas nga nag-ampo nga moabot og Game 7 ang series sa Bulls ug Heat.

-o0o-

May sukaranan ang mga way bilib ug naglagot sa Heat.  Nagkayamukat sila sa regular season.  Sibawng mga pagsaway sa pagdungan nilang Lebron ug Chris Bosh pagbiya sa ilang mga prangkisa aron pag-ipon ni Dwyane Wade.  Sa pikas nga bahin, buotan ug mapaubsanon si Derrick Rose ug team ni Michael Jordan ang iyang gipabalik sa East finals human sa walo ka seasons.
Mahimong magpabiling kontrabida ang Heat batok sa Mavericks.  Kansang mga pangu, silang Dirk Nowitzki ug Jason Kidd, pulos giisip nga angayan apan padayong nahikawan sa korona sa NBA.  Apan ang talagsaong duwa sa tulo ka superstars ug bench sa Heat inanayng nakapapas sa mga pagduda sa ilang kaandam sa kampeyonato.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Friday, May 27, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for May 28, 2011

Abat sa negosyo

Mahimo bang mohunong nang mga negosyante sa Sugbo ug Central Visayas paggamit sa karaan na kaayo nilang panghadlok nga mapugos sila pagpanera sa ilang mga kompaniya ug pagpanaktak sa ilang mga trabahante kon usbawan ang suholan?  Wa silay kalainan sa way buot nga mga ginikanan nga hangtod karon manghadlok lang gihapon og ungo sa di na kaayo linghod nilang mga bata.
Ang mga bata karon di na mahadlok, hinunoa malingaw na hinuon, sa mga ungu-ungo.  Ang mga mamumuo labaw pa nga di na masud sa bolsa sa mga negosyante.  Di na malingla sa propaganda sa mga negosyante nga hinakog ang pagpangayo sa mga anak sa singot sa makiangayon nilang bahin sa produksiyon.

-o0o-

Sa di pa mahinayak ang Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI) paghimo na sang abat-abat sa pagpanera sa pipila ka mga kompaniya sa Sugbo ug sa rehiyon sa niaging mga buwan, mas maayong tubagon nila ang mosunod nga mga pangutana:
  • Unsa may labot sa usbaw sa suholan sa pagpanera sa mga kompaniya nga direktang naigo sa kalibotanong krisis sa panalapi?;
  • Nganong ang gagmay mang suholan sa mga mamumuo sa Sugbo ug Central Visayas ang initan sa pagkahugno sa mga ekonomiya sa Estados Unidos ug Uropa ug pagkawagtang sa mga merkado sa mga produkto sa nanerang mga kompaniya?; ug
  • Nganong ang mga mamumuo may tulisukon sa kapakyas sa management pagpangita og alternatibong mga merkado o paghimo og bag-ong mga produkto?

-o0o-

Ambot nganong wa gihapoy mga sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB 7) nga nibaraw sa padayong pangangkon sa ilang kauban nga si Department of Trade and Industry (DTI 7) Director Asteria Caberte nga nalansang ang presyo sa mga palaliton sa Sugbo ug sa rehiyon bisan sa sunudsunod nga usbaw sa presyo sa lana.  Bisan ako nang nabisto dinhi nga ang National Price Coordinating Council (NPCC), nga gipangulohan sa amo ni Caberte nga si Trade Secretary Gregory Domingo, niangkon ug nangayo na gani og pasaylo nga wa silay mahimo pagpugong sa pagdoble sa presyo sa mantika, 9% nga uminto sa corned beef ug padayong pagsaka sa presyo sa harina.
Tingali kay giusab nag diyutay ni Caberte ang iyang linya.  Niangkon na siya karon nga nisaka og gamay ang presyo sa pipila ka mga produkto.

-o0o-

Labing dakong problema sa RTWPB ang paugat sa pipila ka sakop pagsalikway sa tinuorayng hulagway sa ekonomiya ug pagpatigbabaw sa ilang personal nga baruganan, nga na-influencia sa kasuod sa ilang mga buhatan ngadto sa mga negosyante.
Kon wa pa hingpit maluya ang labor sector representatives sa RTWPB, angay nilang hagiton ang DTI ug NEDA pagsukwahi sa pangangkon sa mas kasaligan nga Bangko Sentral ng Pilipinas nga makahimo ang ekonomiya paghatag og hangtod P25 nga usbaw sa suholan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Thursday, May 26, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for May 27, 2011

Kabilin ni Rama

Mapapadayon bang Cebu City Micahel Rama ang Ciudad, ang kontrobersiyal nga proyekto sa Kapitolyo nga gipahunong tungod sa kahuot sa trapiko sa Banilad-Talamban area, nga way pagtugot gikan sa Cebu City Council?  Managsama ang linya nilang Mayor Rama ug Gobernador Gwen Garcia, klarong sangpotanan sa daghan nilang tigom:  Wa kinahanglana ang bendisyon sa mga konsehal aron mapabarug ang gilaraw nga shopping mall sa pribadong kompaniya nga kasosyo sa Kapitolyo.
Kay kon mananghid sila sa konseho, nahibawo silang Rama ug Garcia nga padayong maungot ang Ciudad.  Nanghinaot sila nga mas hawan ang agianan sa proyekto kon si Apas Barangay Captain Ramil Ayuman ug ang department heads ray ilang pananghiran.

-o0o-

Apan di tugotan sa konseho, kansang kinabag-ang mayoriya nagpaluyo ni Kongresista Tomas Osmena, nga hagbay rang nideklarar og gubat sa bag-ong alyansa nilang Rama ug Garcia, ang Ciudad.  Bugtong mahimo nilang Rama ug Garcia mao ang paghagit sa legalidad sa resolusyon sa konseho nga nagdili sa Ciudad atubangan sa korte.
Nga di mahusay dayon.  Mahimong maapsan sa pagkapupos sa termino ni Rama.  Kansang kahigayonan nga mapili pag-usab sa 2013 klarong ilampornas ni Osmena o ni bisan kinsang padaganon niya.  Salamat sa pakigdug ni Rama ni Garcia nga way pupanaganang niapiki sa taga dakbayan--gikan sa pagpalayas sa mga molupyo sa 93-1 ngadto sa pagpanera sa kadalanan sa dakbayan nga way klarong sukaranan.

-o0o-

Nidaog si Rama sakay sa makinarya sa BO-PK.  Kansang mga baruganan sunudsunod niyang gisalikway:  Ang awhag nga hunungon una ang demolisyon sa Mahiga hangtod nga kahatagan ang mga molupyo og relocation site o financial assistance; ug ang pag-insistir nga ablihan nang Ciudad kay nahusay nang 93-1 kay nipasalig na si Garcia nga di na palayason ang mga molupyo sa 93-1.
Nagtukod na si Rama og iyang kaugalingong makinarya pangandam sa pakig-atbang sa BO-PK.  May "shadow governments" na siya sa tanang barangay nga wa mobilib niyang kapitan.  Ang popularidad ug kakugihang mangampanya ni Rama dakong hulga sa BO-PK.  Apan ang pagsikit ni Rama kang Garcia maoy labing bug-at niyang bagahe.

-o0o-

Isip sumusunod sa amahan sa charter sa dakbayan, si Rama nagtinguha pagmugna sab og talagsaong kabilin.  Mao ni posibleng katin-awan sa iyang determinasyon pagpatuman sa iyang mga plano bisan sa pagsupak nilang Osmena ug sa ubang mga alyado.  Hinaot magmatngon si Rama sa iyang agi:
  • Ganahan ba siyang mahinumdoman nga nipagawal sa iyang political will batok sa mga kabos apan lubay sa mga dato nga nakahimo og mas grabeng kalapasan?; ug
  • Di kaha moliso si Don Vicente Rama sa iyang lubnganan sa pakigkonsabo sa iyang sumusunod sa mga kaaway di lang sa partidong nagsagakay niya sa niaging 18 ka tuig kon dili, ug labaw sa tanan, sa mga Sugbuanon nga iyang gisaarang alagaran?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Wednesday, May 25, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for May 25, 2011

Lipat si Rama

Kinsa may mas dako og atraso:
  • Ang molupyo nga tungod sa kakabos napugos pagpuyo daplin sa sapa sa Mahiga, bisan nahibawo sa kadako sa kakuyaw nga sagubangon niya ug sa mga sakop sa iyang pamilya, apil nang linghod pa kaayong mga bata ug masakiton nang katiguwangan, matag bunok sa uwan?; o
  • Ang politiko nga way kukaluoy nga nipalayas sa lima ka libo ka Sugbuanong mga pamilya, apil na ang mga nakabayad na sa tibuok nilang obligasyon, nga nagpuyo sa mga luna sa gobyerno sa way pagpaminaw sa mga katin-awan sa kinabag-an nga wa makabayad sa gikasabotan nga datadatahan pagpanag-iya sa ilang mga luna nga nahimutangan?

-o0o-

Sa di pa motuo si Cebu City Mayor Michael Rama sa iyang kaugalingong propaganda, ug sa hulhog sa mga naglibot niya--ang mga sipsip nga magsige lang og yanguyango bisan unsay iyang mahunahunaan ug ang gamhanang mga politiko nga nagtinguha paggawong niya--angay siyang pahinumdoman sa mosunod:
  • Way molalis sa iyang determinasyon paghawan sa Mahiga ug ubang mga sapa sa dakbayan atubangan sa dakong hulga sa baha tungod sa pagkagusbat na sa kinaiyahan;
  • Way mokuwestiyon sa kadinalian sa pagbalhin sa mga nagpuyo sa Mahiga ug ubang mga sapa ngadto sa mas luwas nga mga dapit sa di pa moabot ang sunod nga baha nga susama sa nasaksihan sa mga Sugbuanon niadtong Enero ning tuiga; ug
  • Way makaako pagbabag sa tinguha ni Rama pagpapahawa sa mga pamilya nga ilegal nga nagpuyo sa Mahiga ug ubang mga sapa kon iya silang tagdon isip mga Sugbuanon nga may batakang tawhanong mga katungod ug di mga hayop ug mga sagbot nga mahimo lang ibalibag sa suok.

-o0o-

Aron di maglibog si Mayor Rama, tugoting hatagan nakog mga ngan ang mga nahisgutan sa ibabaw:  Ang politiko mao si Gobernador Gwen Garcia nga maoy nipalayas sa mga molupyo sa mga luna ubos sa provincial ordinance 93-1; samtang ang mga molupyo sa Mahiga mao silang Gemma Malinay, Roselyn Jabedo, Eduardo Cuambot, Estrella Maraba, Rea Remetio, Elbetha Caube, Angelito Miego ug Hermecijie Pabilic.
Ang dakong sayop ni Rama mao nga iyang gigakos si Garcia.  Ug iyang gisalikway ang mga molupyo.

-o0o-

Klarong nakalimot na si Rama sa nahitabo sa niaging piniliay:  Si Garcia nangampanya batok niya; samtang silang Gemma, Roselyn, Eduardo, Estrella, Rea, Elbetha, Angelito ug Hermecijie pulos nibotar niya ug sa tanang piliunon sa BO-PK nga maoy nagsabak sa iyang kandidatura.  Apan usa sa kinaham nga panultihon ni Rama mao nga nag-mayor siya di aron pagbayad og mga utang kabubut-on.
Klarong nakalimot sab si Rama sa pagsaway, pagtunglo ug pagbugalbugal ni Garcia niya dihang iyang gisalikway ang land swap deal tali sa City Hall ug Kapitolyo pagsulbad sa 93-1.

Hinaot wa pa malipat si Rama asa siya angay mopusta.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Monday, May 23, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for May 23, 2011

          Ilad sa presyo

        Nagbagulbol nang mga konsumidor sa kataas sa presyo sa inadlaw nilang panginahanglan.  Niangkon nang mga pabrika nga wa silay laing kapilian gawas sa pagpasaka sa ilang presyo tungod sa way hunong nga pag-usbaw sa presyo sa lana ug sa sunudsunod nga uminto sa plitehan sa nagkalainlaing mga sakyanang pamasahero ug pangkargamento.

        Apan nganong padayon man nga moinsistir ang lokal nga mga opisyal sa Department of Trade and Industry (DTI) nga wa mosaka ang presyo?  Bakakon ba lang dagko ang mga tagduma sa DTI sa Sugbo ug Central Visayas?  O lain lang ang gigamit nga sukaranan sa salikwaot na kaayo nilang pangangkon?

-o0o-

        Kasaligang tinubdan sa DTI nibutyag nako nga ang suggested retail prices (SRP) sa nag-unang mga palaliton maoy gipasikaran sa ilang pangangkon nga wa mosaka ang presyo.  Bisan motubo og pila ka sentabos ang mga presyo karong semanaha kon itandi sa nangaging mga semana, technically di gihapon matawag nga usbaw sa presyo kon di sila molapas sa SRP.

        Ang SRP say sukaranan sa gisubli-subli nga pangangkon sa DTI nga barato kaayo ang presyo sa inadlawng mga panginahanglan sa Sugbo tungod sa higpit nga kumpetinsiya.  Matod sa akong tinubdan ang presyo sa tanang mga produkto nga naapil sa sinemana nilang monitoring pulos ubos sa SRP.

-o0o-

        Unsa man diay ning kanahana ang SRP?  Kinsa may nagtakda ini?  Unsa man kamakiangayon ang mga presyo nga gitakda sa SRP?  Tinuod bang way sukaranan ang pagtiyabaw sa mga konsumidor bisan di nang kaabot ang ilang suholan sa batakan nilang mga panginahanglan tungod lang kay ang tanang presyo mas ubos sa SRP?

        Sa akong pakisusi, overrated ra kaayong SRP.  Gihimo lang hinuong kahimanan sa katapolan sa DTI pagpahibawo sa mga konsumidor sa tinuoray nga hulagway sa mga tindahan ug kamerkadohan.  Ang SRP wa mopalambo sa kumpetinsiya.  Nahimo lang hinuon nga pantalya sa kapakyas sa gobyerno pagbaraw sa pinatuyangan nga pagpaburot sa ginansiya.

-o0o-

        Ang tibuok ngan sa SRP mao ang MSRP (Manufacturers Suggested Retail Prices).  Ang manufacturers, di ang DTI, maoy nagtakda sa SRP aron himuong giya sa ilang retailers.  Kay sila may naghimo, di mahitabong maghimo ang manufacturers og SRP nga makapaalkanse nila.  Ang formula sa SRP mao ang pagdugang og 50% ngadto sa 100% nga ginansiya sa gasto paghimo sa produkto.

        Sa ato pa, dakong bugalbugal ang pagsige og pasalig sa DTI nga ang mga presyo nga atong gibayran karon mas barato kay sa SRP.  Kay basta di lang pasobrahan sa 100% ang ginansiya, di mahitabong malapas sa retailers ang SRP.  Sa ato pa, ang P5 nga sardinas mahimong presyohan og P10 matag lata nga di malapas ang SRP.  Makapangangkon gihapong DTI nga way uminto sa presyo bahalag nabuktot nang mga konsumidor.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Sunday, May 22, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for May 23, 2011

Bakak sa presyo

Padayong nangugat si Regional Director Asteria Caberte sa Department of Trade and Industry (DTI) nga wa mosaka ang presyo sa mga palaliton.  Mao nga supak siya sa bisan unsang usbaw sa suholan.  Nabisto na nako dinhi nga ang sulti ni Caberte nisukwahi sa sinemanang price monitoring sa iyang kaugalingong buhatan.  Nga nagpakita nga nisaka ang presyo sa usa ka palaliton niadtong Pebrero ug sa laing palaliton niadtong Marso.

Apan di pa na mao.  Ang pamahayag ni Caberte nisukwahi sab sa kasayuran sa iyang kadagkoan.  Si DTI Secretary Gregory Domingo niangkon nga dako ang pagsaka sa presyo sa inadlawng palaliton ug nga wa silay mahimo kay kalibotanon ang hinungdan.

Hain man diay kapusta si Caberte?  Nganong gisukwahi mang iyang buhatan aron lang pagdupa sa kakonsabong hakog nga mga negosyante?

-o0o-

Niang usbaw sa mga presyo nga gituki sa National Price Coordinating Council (NPCC) sa DTI niadtong Biyernes apan gitagoan ni Caberte:

  • Nadobleng presyo sa mantika (cooking oil) ngadto sa P33 gikan sa P15 sa niaging tuig, human ni-triple ang presyo sa kopras ngadto sa P61.94 matag kilo gikan sa P20.39 matag kilo sa niaging tuig (matod ni Domingo nga tungod sa pagsaka sa kalibotanong demanda, niusbaw ang export sa cooking oil apan nitidlom ang lokal nga suplay);
  • Mosakang presyo sa harina ngadto sa P850 matag sako (25 ka kilo) gikan sa P820, kay ang presyo sa trigo (wheat) nadoble human nisaka ang kalibotanong demanda ug nitidlom ang suplay; ug
  • Nisakang presyo sa corned beef baleg 8% tungod sa pagmahal sa lata (tin can) baleg 3% (sa di pa molalis si Caberte, ako siyang pahibaw-on nga gikan ning Philippine Association of Meat Processors Inc. Executive Director Francisco Buencamino).

-o0o-

May mga Sugbuanong nideklarar nga wa nay pagsalig ni Caberte.  Gipangulohan ni Vic Sapio, retiradong public information officer sa Dakbayan sa Sugbo, namirma sila og petisyon pag-awhag ni Presidente Noynoy Aquino pagpalagpot ni Caberte sa DTI ug sa wage board.

Tan-awon natong katakos ug kapaspas sa pamunoang Aquino paghawan sa mga sagbot nga salin sa nangalisbong pamunoan ni Gloria Arroyo.

-o0o-

Gawas ni Caberte, nidapig sab sa mga negosyante sa wage board si Assistant Regional Director Efren Carreon sa National Economic Development Authority.  Sa bahin ni Caberte, nahibaw-an na natong di gikan sa DTI ang iyang mga numero.  Diin man sang tumoya sa buhok nakuha ni Carreon ang iya?

Mas katuohan si Bangko Sentral ng Pilipinas Governor Amado Tetangco Jr. nga niingon nga ang nasudnong ekonomiya makahatag og P25 nga usbaw sa suholan.  Ang gibasehan sa BSP maong mas taas nga P404 nga minimum nga suholan sa Metro Manila, di ang mas ubos nga P285 sa Sugbo ug Central Visayas nga gustong ilansang nilang Caberte ug kaubanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com