Arangkada of Leo Lastimosa for February 14, 2010

                        Gapos sa kurakot

 

            Aron pagpanalipod sa ilang kaugalingon gikan sa mga pasangil nga nagmika lang sa nag-ung-ong nga kanihit sa suplay sa kuryente sa Sugbo, sa Kabisay-an ug tibuok nasud, ang pamunoang Arroyo nipasabot nga napanglantawan ug gipangandaman na nilang daan ang suliran duha ka tuig ang nilabay.  Apan bisan giunsa nila og paningkamot, naapsan gihapon sila.

            Kon mao nga wa magpabaya, mas dako diay ang suliran.  Ang usa ka pamunoan nga bisan nakakita na sa krisis sa kuryente duha ka tuig sa wa pa mahitabo apan naapsan lang gihapon mahimong naggapos sa tambok nga burukrasya.  O inutil gyod.  O labihan gyong kurakota.

-o0o-

            Klaro ang dugang panginahanglan sa kuryente.  Tungod sa paspas nga paglambo sa mga industriya dinhi sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud.  Di mahitabo nga palabyon sa mga magpapatigayon sa kuryente ang kahigayonan nga makabubo og puhonan o makapalapad sa ilang nag-andar na nga mga planta.  Apan mogawas lang ang ilang kuwarta kon klaro ang mga lagda.

            Nga lisod kaayong paabuton gikan sa pamunoan nga mas nipalabi sa pagpahimus sa gahom kay sa pag-alagad sa kinabag-an sa katawhan.  Mao nga bisan pila pa ka tuig ang lugway, maapsan gyod kanunay sa suliran.  Mao nga bisan sa kanindot sa ilang pagarpar sa kaandam pagsagang sa krisis, ang katawhan lang gihapon maoy masakripisyo.

-o0o-

            Bisan ang mga magpapatigayon nga nakabubo na sa ilang puhonan di pa makatug nga maghayang.  Pipila nila nakugang na lang dihang gipatwag sa pipila ka lokal nga mga opisyal ug gipangayoan og minilyon ka pesos matag buwan.  Gipasangil lang nga lokal nga buhis ang gipangayo, apan ang tanang hingtungdan nahibawo nga ang dakong bahin adto ma-imbudo sa pribadong mga panudlanan.

            Ang pasiunang reaksiyon sa mga magpapatigayon mao ang pagsupak.  Gipalihok dayon ang ilang mga abogado pag-andam sa ilang panalipod.  Kay gipakaingon nga human nakabayad sa pipila ka nasudnong mga opisyal, di na sila hasulon sa lokal nga mga politiko.

-o0o-

            Gipasidan-an hinuon sila sa kainutil sa ilang kahimtang.  Kon di dayon mobayad, mahimong sakmiton sa lokal nga kagamhanan ang higanteng mga makinarya sa ilang patigayon.  Nga tinong makapainutil sa ilang operasyon samtang husayon sa mga hukmanan ang kontrobersiya.

            Kon modangop sila sa hukmanan, ang mga magpapatigayon di makasalig sa lokal nga mga maghuhukom, nga hapit tanan utangan og kabubut-on sa lokal nga mga politiko.  Di sab ganing kasalig sa Court of Appeals, kansang mga maghuhukom nahimutang sab sa katungdanan tungod sa lokal nga mga padrino.  Labaw nang di kalaom sa Visayas Ombudsman.  Ang bugtong nila nga kadangpan, nga mahimong luwas sa paggawong sa mga politiko, mao ang Korte Suprema.  Apan siyam-siyaman una hingpit nga mahusay ang kaso.  Sa kasamtangan, nagyaka na ang ilang mga patigayon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 13, 2010

                        Upat ka sugilanon

 

            Unang sugilanon:  Inila ug tinahud nga magpapatigayon sa silingan natong dakbayan nipakugang sa iyang asawa, mga anak ug kahigalaan dihang nahagbong sa pantalan ang luho niyang sakyanan.  Nakaplagan sa mga imbestigador nga ang karsones sa magpapatigayon nahushos ug may kuyog siyang batan-ong babaye nga way bisan gamay nga salimbong sa lawas.

            Gisusi pa karon sa kapolisan nganong nahagbong ang iyang sakyanan.  Unang anggulo mao nga may nasikaran sila nga di mao samtang naghilawas.  Ikaduhang anggulo mao nga mahimong nag-uyug-uyog ang sakyanan sa ilang gihimo sa sud, nadapit ang pagtagad sa mga bugoy sa pantalan, nga nisungog og duut-duot sa sakyanan, hangtod nga wa tuyoang niambak sa lawom nga dagat.

-o0o-

            Ikaduhang sugilanon:  Motorista nahibawo nga siyay nagdanghag dihang nakabangga og luho nga sakyanan.  Wa na siya magpaabot og polis nikanaog sa sakyanan ug nangayog pasaylo sa drayber sa nabanggaan nga sakyanan.  Apan giablihan lag gamay ang itom nga bintana ug niingon ang drayber, "OK ra, way kaso." Wa pa gani kapasabot ang motorista nga wa niya tuyoa ang nahitabo, may nigimaw nga tag linibo nga kuwarta sa bintana, "Kuhaa ni o, ipaayo kon nalumping nang imong sakyanan."

            Ang dakong kahibung sa motorista sa kamapasayluon ug kamanggihatagon sa biktima napapas lang dihang nakayahat siya ug nahibaw-an nga nagkabangga diay sila tungod gyod sa gikaintapang motel sa reclamation area sa Dakbayan sa Sugbo.

-o0o-

            Ikatulong sugilanon:  Nakadawat ang ERUF og pakitabang sa usa ka motorista nga hapit na mahagbong sa pangpang sa Busay.  Naabtan nila ang sakyanan nga ang pangunahang ligid nagbitay na sa bung-aw.  Nabira nilang sakyanan apan gipakanaog una ang duha ka sakay—inila kaayong magpapatigayong lalaki nga minyo ug inila kaayong artistang babaye.  Labihang hangyo sa duha nga di isaba ni bisan kinsa ang panghitabo.

            Ikaupat nga sugilanon:  Tiguwang nga magpapatigayon nakapahibung sa tagduma sa motel.  Matag higayon nga mosud siya nga magda og batan-ong babaye, mohatag gyod og P100 sa sinaligang kawani.  Dihang gipangutana, nipasabot ang kawani, "Gisugo ra ko niya nga kon simbako may mahitabo niya, ako siyang sininaan ug karsonesan ug dad-on ang iyang patayng lawas sa karaang White Gold ug biyaan."

-o0o-

            Kon ang ka-date karong Valentine's Day di ang asawa o hinigugma, palihug timan-i ang mosunod nga mga tugon:  Ayaw pag-date sud sa sakyanan sa pantalan o sa tampi sa pangpang; ayaw pagsalig sa katakos sa taga ERUF pagtipig og sekreto sa showbiz; ayaw pakigbangga og usisero nga motorista;

Ug panig-ingni ang tiguwang nga magpapatigayon nga, kay di man gyong kapugong sa iyang gibati ni kabadlong sa nag-aliwaros niyang panginahanglan sa unod, nanugon nang daan aron nga di mauwawan ang iyang pamilya kon may daotang mahitabo niya (sa mga mata sa langit, premeditated hinuon nang pagpakasalaa).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 11, 2010

                        Manangtang na ta

 

            Di tanan namong napangutana kon motabang ba sila sa Comelec pagpanangtang sa ilegal nga campaign materials sa mga piliunon sa nasudnong mga katungdanan ang niyango.  Pipila nga nibalibad niluwat ning mosunod nga mga panagang:

·        Tingali og makulatahan sila kon mangasuko ang mga dumadapig sa mga piliunon;

·        Gimbuhaton sa Comelec ug ubang deputized nga mga buhatan sa kagamhanan ug pribadong kahugpongan ang pagpatuman sa makiangayon nga mga lagda sa piniliay, maong di na sila manghilabot;

·        Bisan matangtang nang ilegal nga campaign materials pulihan lang gihapon og mas daghan pa; ug

·        Ang maapiki mao rang kabos nga mga tigpapilit nga mahimong di angkunon sa mga piliunon.

                        -o0o-

            Alang sa mga nahadlok nga makulatahan, pasaligan mo nako nga hagbay ra tang gikulata.  Ang namintaha nga mga politiko, sama sa mapahimuslanon nga mga opisyal sa kagamhanan, labaw pa sa gikaintapan nga bugoy sa eskina.  Nga atong gipasagdan sa ilang panghasi, o gilihay-lihayan, o gihatagan na lang og tong, aron di ta hilabtan.

            Kon sama sa naandan mangiyugpos, motalaw ug wa lang gihapon tay himuon, mahimong makalikay tuod ta og gisi sa wait o bukol sa agtang o labhag sa lawas o bali sa gusok.  Apan di tang kaikyas sa mas dako ug mas malungtaron nga kadaot.  Kay atong kaligdong isip katawhan ang padayon nilang giyatakyatakan, gibuong ug gipanamastamasan.

                        -o0o-

            Kalikayan hinuon ang kahigayonan nga makulatahan kon magpundok inay mag-iyahay, o magpakuyog og polis o tanod o media o mangunay pagdokumento sa panghitabo.  Karong nagsingabot nang piniliay, ang Comelec malubong na sa ilang kaliboan ug usa ka gimbuhaton.  Ang ilang deputies, sama sa lokal nga mga opisyal, mahimong mao ra say nakahimo sa kalapasan.

            Kon karong sayo pa lang panangtangon nang ilegal nga campaign materials, managana nang mga piliunon ug ilang mga sinugo pag-usik og dugang kuwarta ug panahon ug pagrisgo sa ilang kandidatura, labi na kon magkahiusa ang katilingban pag-alsa batok sa ilegal nilang pangampanya.

                        -o0o-

            Kon nakumbinser na mo nga atong gimbuhaton ug di diay hilas-hilas ang pagtabang pagpatuman sa makiangayon nga mga lagda sa piniliay, mangahas ko pagsugyot sa mosunod:

·        Pagpundok kon tulo, napu, 20 o 100 mo ka buok, unaha pagpanlimpiyo ang inyong nataran una mangambisyon pagpanangtang sa tibuok barangay o lungsod o dakbayan;

·        Kuhaa gikan sa inyong election officer ang lista sa common poster areas, ang tanang propaganda sa gawas maoy tangtangunon;

·        Pagda og basa nga nuog, kagis, hagdanan ug basurahan aron mas sayon nga matangtang ug mahipos bisan ang labing pilit ug labing taas nga materyales; ug

Palihug ayaw kalimti pagtawag (4221950 o 4221953) o pag-text (09228227133) ang DYAB Abante Bisaya aron makatabang mi pagsangyaw aron mas daghan pang matakdan sa inyong pagpakabana.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 10, 2010

                        Tabang sa Comelec

 

            Kon matinud-anon nga ipatuman sa Comelec ang mga lagda sa kampanya, malangkat na sugod karong Biyernes ang posters, streamers ug ubang campaign materials sa nasudnong mga piliunon nga naghinobra ang gidak-on o nahimutang gawas sa common poster areas.  Apan ginapos ang mga kamot sa kadagkoan sa Comelec batok sa ilegal nga campaign materials sa lokal nga mga kandidato.

            Salamat sa binuang nga paglibkas sa Korte Suprema sa pagdili sa premature campaigning, atong masaksihan ang salikwaot nga talan-awon:  Gukdon ang kalapasan sa mga nanagan pagka presidente, bise presidente ug senador, apan pasagdang magpiyesta paglapas sa tanang lagda ang mga magpapili pagka gobernador, bise gobernador, kongresista ug ubang lokal nga katungdanan.

                        -o0o-

            Kay samtang nagsugod na ang 90 ka adlaw nga campaign period sa nasudnong piniliay, unya pa sa Marso 26 magsugod ang 45 ka adlaw nga campaign period sa lokal nga piniliay.  Sa ato pa, ang Fair Elections Act makadut lang sa nasudnong mga piliunon.  Ang Comelec mahimong pikatan lang sa lokal nga mga piliunon.

            Matod ni Comelec 7 Regional Director Rey Rene Boac matangtang lang ang campaign materials sa mga nanagan sa lokal nga katungdanan kon gipahimutang sa mga dapit nga gidili sa lokal nga mga ordinansa.  Nga imposibleng mahitabo.  Kay ang mga tigpatuman sa balaod mao ra man say nag-una nga mga malapason.

                        -o0o-

            Kon mosuroy ka sa kadalanan sa Sugbo, hapit tanang piliunon nakalapas sa mga lagda.  Nagpataka lang pagpamutang sa ilang campaign materials.  Pipila na lang ang wa magpakauwaw.  Nga gikahadlokan namo nga nanukad sa ka wa nilay kuwarta.  Di sa ilang kamatinahuron sa balaod.

            Kapait sa kamatuoran.  Kon higpit nga ipatuman ang mga lagda batok sa mga nakalapas, mahimong way makalingkod sa tanang mga nagpapili.  Maong mapugos na lang ta paglingiw sa ilang pakauwaw.  Nga dakong kapildehan sa atong balaanon nga katungod sa pagpili.  Kay kon nangahas na sila paglapas sa mga balaod karon nga nagpapili pa, unsa na kaha kon makalingkod na gyod sa gahom?

                        -o0o-

            Laing pait nga kamatuoran:  Bisan unsa pa ka-determinado sa Comelec pagpatuman sa mga lagda batok sa kalapasan sa kampanya, mainutil gihapon tungod sa kagamay ra nila og mga kawani ug kadaghan sa uban nilang mga gimbuhaton.  Apan inay sawayon, nganong di man nato tabangan ang Comelec?

            Mangahas ko pag-awhag sa nagpakabana nga mga pundok pagtabang pagpanangtang sa ilegal nga campaign materials.  Mga giya ni Direktor Boac:  Pagkuha og listahan sa common poster areas gikan sa election officers; panangtanga ang tanang posters ug streamers sa wa tugoting mga dapit; pakuyog og mga polis nga makapanalipod nila kon may manghasi nila; ug kon maatlan ang mga nanaod sa posters ug streamers kuhai og hulagway o video aron maggamit nga ebidensiya batok sa mga piliunon nga nagsugo nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 8, 2010

        Lahugay sa ngan

    Kon mahinayon ang automation sa lokal ug nasudnong piniliay karong Mayo 10, angayng karon pa lang sakyan na sa mga piliunon ang kausaban aron di mabiyaan ang ilang kampanya.  Mangahas ko pagsugyot nga usbon nilang naandan nga posters ug streamers nga magda lang sa ilang nawong ug angga.  Di nang kasuwat ang mga botante sa balota.  Igo na lang mo-taptap sa itlog tungod sa mga ngan sa ilang mapilian.  Ang unang letra sa apelyido sa mga piliunon ang pasikaran sa ilang mahimutangan sa balota.
    Lahi sa nangaging manumanong mga piniliay, ang mga botante di nang kasuwat og "Alvin" alang ni Alvin Garcia; o "Mike" alang ni Michael Rama; o "Jonas" alang ni Jonas Cortes; o "Inday Nerry" alang ni Nerissa Soon-Ruiz.
        -o0o-
    Nakabentaha si Senador Manny Villar.  Ambot nakatsamba ba lang, o labing andam gyong iyang makinarya, ang tanan niyang propaganda, apil nang iyang mga kanta, nagda sa tibuok niyang ngan.  Makatabang hinuon sa iyang kawsa kon sa labing daling panahon usbon ang kamada sa iyang ngan.  Inay "Manny Villar," himuon nang "Villar, Manny" nga maoy mapatik sa balota.
    Mas dako og usbunon silang "Noynoy," "Gibo," "Erap" ug "Bro. Eddie."  Kinahanglan nga mas ibandilyo nang ilang mga apelyido.  Makatabang sab kon iapil nang numero nga gidestino sa Comelec alang nila:  "2.  Aquino, Benigno Simeon III," "4.  Estrada Ejercito, Joseph Marcelo," "8.  Teodoro, Gilberto Jr." ug "9.  Villanueva, Eduardo."
        -o0o-
    Di katabang nilang Gobernador Gwen Garcia ug Junjun Davide kon ilang angga ang kanunayng magbansiwag.  Mas sayon alang sa mga botante sa lalawigan kon karon pa lang iwarawara na ang ilang mga apleyido ug numero:  "3.  Davide, Hilario III Perez" ug "4.  Garcia, Gwendolyn Fiel."
    Maglisod sab pagpangita ang mga botante sa kalungsoran sa ilang mga pares nga silang "Greg" ug Glenn" kay ang makita sa mga balota, nga gisugdan na pagpatik sa National Printing Office gahapon mao silang "2.  Sanchez, Gregorio Jr. Gallarde" ug "3.  Soco, Glenn Ocampo."
        -o0o-
    Angayng tabangan sa mga politiko ang mga botante aron mas sayon nga masagop ang bag-ong mga lagda sa piniliay.  Kon magpaugat sa karaan nga mga paagi pagpaila sa ilang mga ngan, kuyaw nga gawas nga magkasaag-saag ang mga botante pagsubay sa ilang mga ngan, mas madugay pa gyod sa pagtaptap sa mga balota.  Nga mahimong mosangpot sa kapakyas sa pagbotar sa gatosan ka mga botante kay gilumpong na ra ba sa Comelec ang 1,000 ka mga botante sa usa lang ka presinto.
    Ang kalangay pagtultol sa mga ngan nakahasol sa mock elections niadtong Sabado.  Nga maibanan kon ang duha ka Durano nga nanagan pagka kongresista sa ikalimang distrito sa Sugbo, silang "Red" ug "Dondon" mangampanya na ginamit ang tibuok nilang mga ngan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com